Τις τελευταίες ημέρες έχει βουίξει η ερευνητική κοινότητα της χώρας, για ένα ακόμα σκάνδαλο γεμάτο αριστεία, καινοτομία, αξιολόγηση και άλλες ωραίες λέξεις. Το Υπουργείο Παιδείας, του πολύ καινοτόμου κι αποτελεσματικού κ. Πιερρακάκη, δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας προκήρυξης για ερευνητικά έργα, με τον φέρελπι τίτλο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας». Το έργο θα χρηματοδοτήσει συμπράξεις μεταξύ πανεπιστημιακών τμημάτων κι επιχειρήσεων, με 88 εκατομμύρια από το Ταμείο Ανάκαμψης. Σύμφωνα λοιπόν με τα αποτελέσματα, χρηματοδοτούνται 97 προτάσεις, ενώ κόβονται άλλες 634, με τις περισσότερες από αυτές να μην πιάνουν καν τη βάση στη βαθμολόγια.
Φυσικά, οι κομμένοι δυσανασχέτησαν και -όπως πάντα- θεώρησαν εαυτούς αδικημένους. Θα μου πείτε, έτσι συμβαίνει πάντα. Σωστό, αλλά αυτή τη φορά το πράγμα ξέφυγε. Οι κομμένοι είχαν το δικαίωμα να πάρουν την έκθεση αξιολόγησής τους. Και ανακαλύπτουν έτσι ότι οι περισσότερες, μπορεί και όλες, οι προτάσεις έχουν «αξιολογηθεί» με ακριβώς την ίδια έκθεση. Προσοχή: δεν εννοούμε παρόμοιες προτάσεις: εννοούμε 4 σελίδες copy paste, με ένα κείμενο που «τεκμηριώνει» ότι η προς αξιολόγηση πρόταση πληροί με επάρκεια όλα τα κριτήρια. Και μετά, με βάση αυτή την όμοια έκθεση, οι προτάσεις αξιολογούνται με τελείως διαφορετικές βαθμολογίες, για να περάσουν όσες ήταν να περάσουν.
Ήταν τελείως προφανές σε όλους και όλες ότι δεν έγινε καμία αξιολόγηση: μοιράστηκε στους αξιολογητές ένα κείμενο (το οποίο μάλιστα διέρρευσε και στην αρχική του εκδοχή) που προσαρμοζόταν σε κάθε πρόταση, αλλάζοντας μόνο τον τίτλο του έργου, και στη συνέχεια μπήκε η επιθυμητή βαθμολογία. Είναι επίσης προφανές ότι όλοι και όλες οι εμπλεκόμενοι/ες εξοργίστηκαν, και αυτή τη στιγμή καταθέτουν μαζικά ενστάσεις, με τη μοναδική ελπίδα βέβαια απλά να καθυστερήσουν λίγο αυτή την εξευτελιστική διαδικασία.
Με αυτή την ευκαιρία όμως, αξίζει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε το συγκεκριμένο έργο από την αρχή, καθώς τα αποτελέσματα ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου: όλη η διαδικασία είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα υφαρπαγής δημόσιου χρήματος. Πάμε εν τάχει:
Η εν λόγω προκήρυξη δημοσιεύτηκε στις 15 Φλεβάρη του 2024 κι έδινε προθεσμία υποβολής (μετά από τις αναμενόμενες παρατάσεις) ως 16 Απριλίου. Το κείμενό της ήταν γεμάτο λάθη, ασάφειες και προχειρότητα. Παρόλα τα δυσοίωνα αυτά σημάδια και παρά το στενό περιθώριο, κατατέθηκαν πολλές εκατοντάδες προτάσεις, καθώς το στραγγισμένο δημόσιο πανεπιστήμιο διψάει για πόρους. Προσέξτε: οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται θα έπρεπε να βάλουν το 50% του προϋπολογισμού τους ως συγχρηματοδότηση, δηλαδή από δικά τους χρήματα. Ακούγεται κάπως περίεργο ότι σε αυτή την οικονομική κατάσταση βρέθηκαν πολλές εκατοντάδες εταιρίες, οι περισσότερες μικρές, να επενδύουν 38 εκατομμύρια στην έρευνα. Η αλήθεια είναι ότι οι εταιρίες αυτές σπανίως ενδιαφέρονται για τα μελλοντικά κέρδη που θα αποκομίσουν από το όποιο προϊόν: στην πραγματικότητα, θα υπερτιμολογήσουν τη συμμετοχή τους, όπως κάνουν όλοι, και θα καταφέρουν έτσι να βγάλουν έστω λίγο τζίρο. Αυτό βέβαια δεν θα εμποδίσει καθόλου την κυβέρνηση να διαφημίζει με επίσημα στοιχεία την «αύξηση της ιδιωτικής επένδυσης στην καινοτομία».
Προχωράμε: από τον Απρίλιο που κατατέθηκαν, οι 731 προτάσεις περίμεναν υπομονετικά στο συρτάρι του τόσο αποτελεσματικού κ. Πιερακάκη. Οι κακές γλώσσες έλεγαν ότι αυτό το διάστημα δεν πήγε χαμένο, αφού δόθηκε ικανός χρόνος για να κυκλοφορήσουν και στα πολιτικά γραφεία ώστε να ξεκινήσει εγκαίρως η διαδικασία της ουσιαστικής αξιολόγησης. Τελικά, μόλις στις 17 Σεπτέμβρη, δηλαδή 5 μήνες μετά, το Υπουργείο αποφάσισε να προσλάβει «αξιολογητές» και να συστήσει «Επιτροπή Αξιολόγησης».
Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση, οι αξιολογητές αυτοί δεν προέρχονται από κανένα γνωστό Μητρώο αξιολογητών (όπως ασαφώς υποσχόταν η προκήρυξη του έργου), δεν χρειάζεται να έχουν κανένα συγκεκριμένο προσόν, ούτε καν διδακτορικό, παρά μόνο «εμπειρία στην αξιολόγηση». Δεν επιλέγονται με κάποια συγκεκριμένη διαδικασία και δεν δημοσιεύθηκαν κάπου τα ονόματά τους, δεν γνωρίζουμε την αμοιβή τους: κυριολεκτικά, δεν υπάρχουν – παρόλα αυτά, θα πληρωθούν (ίσως τότε μάθουμε ποιοι τελικά ήταν).
Και πάμε στο επόμενο βήμα: αφού αυτοί οι αξιολογητές αντέγραψαν 731 φορές το ίδιο κείμενο, επιλέχθηκαν οι 97 άριστες προτάσεις που θα χρηματοδοτηθούν. Καθώς ωστόσο, όπως αναφέρθηκε, τα χρήματα προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα έργα αυτά θα πρέπει να ολοκληρωθούν εντός του 2025. Δηλαδή, έργα του ενός εκατομμυρίου, θα ξεκινήσουν στην καλύτερη (μετά τις προσφυγές κοκ) κατά τον Φλεβάρη, τα πανεπιστήμια θα δημοσιεύσουν προκηρύξεις για προσωπικό, θα συντάξουν συμβάσεις, θα οργανώσουν διαγωνισμούς για εξοπλισμό, θα κάνουν έρευνα αξίας ενός εκατομμυρίου, θα φτιάξουν τα παραδοτέα και τις δημοσιεύσεις και τα συνέδριά τους και θα κλείσουν σε 9 μήνες.
Πρόκειται, προφανώς για παρωδία. Τι πιο σύνηθες θα πει κανείς, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι μερικές εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες νέοι ερευνητές και νέες ερευνήτριες ελπίζουν από έργα σαν αυτό να ξεκινήσουν ή να τελειώσουν το διδακτορικό τους, ή να βρουν κάτι που μοιάζει σαν δουλειά στα ελληνικά πανεπιστήμια.
Ας μείνουμε εδώ, και ας μην κάνουμε ακόμα ένα βήμα πίσω, για να δούμε το πραγματικά μεγάλο σκάνδαλο: το πως όλη η χρηματοδότηση του δημόσιου πανεπιστήμιου πέρασε υποχρεωτικά πια μέσα από τέτοια έργα, τα οποία εκχωρούν τους μισούς πόρους στις εταιρίες, σπαταλούν το δημόσιο χρήμα, αλλοιώνουν την έρευνα, εξαγοράζουν συνειδήσεις και το -χειρότερο- σκορπάνε απογοήτευση και κυνισμό.
