Συνεδριάζει την Δευτέρα 8/7/2024 το Δημοτικό Συμβούλιο της Καλαμαριάς για να γνωμοδοτήσει επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου: «Αξιοποίηση της Μαρίνας Αρετσούς», δηλαδή της απόφασης του ΤΑΙΠΕΔ και της Κυβέρνησης για μακροχρόνια παραχώρηση της Μαρίνας σε ιδιώτες, οι οποίοι θα έχουν την δυνατότητα, εκτός των απαραίτητων θαλάσσιων και χερσαίων υποδομών για την αρτιότερη λειτουργία της μαρίνας, να κατασκευάσουν ξενοδοχειακή εγκατάσταση (μετά και από επιπλέον επίχωση του κεντρικού προβλήτα) και άλλες τουριστικές υποδομές, με συνολική κάλυψη (των δομικών κατασκευών) που θα πλησιάσει τα 15.000 τ.μ., έναντι των 2.400 τ.μ. που σήμερα υπάρχουν. Υποθέτω ότι το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο αν η νέα διοίκηση του Δήμου και το Δημοτικό Συμβούλιο με την νέα του διάρθρωση (που προέκυψε από τις εκλογές του 2023), θα σταθεί στις αποφάσεις του προηγούμενου Δημοτικού Συμβουλίου ή στις αποφάσεις παλαιότερων Δημοτικών Συμβουλίων. Αφού ανάμεσα σε αυτές υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές αναφορικά με την ανάπτυξη και τη διαχείριση της Μαρίνας Αρετσούς, αλλά και επειδή είναι πλέον γνωστή η θέση του ΤΑΙΠΕΔ και της Κυβέρνησης (που διαμόρφωσε το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα – ΠΔ 26/1/2023, ΦΕΚ 95 Δ’/10-2-2023 όπως ακριβώς την εισήγηση του ΤΑΙΠΕΔ), και δεν έλαβαν καθόλου υπόψη τους, αλλά απέρριψαν πλήρως τις θέσεις του Δήμου Καλαμαριάς (δηλαδή τις θέσεις της πλειοψηφίας του προηγούμενου Δημοτικού Συμβουλίου, για μείωση του συντελεστή κάλυψης από 0.2% σε 0.1% και χωρίς κατασκευή ξενοδοχείου και τουριστικών κατοικιών και με μικρότερα ύψη των κτηρίων).
Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) της Μαρίνας Καλαμαριάς, που βρίσκεται σε «ανοικτή» διαβούλευση, αποτελεί συνέχεια (και αντίγραφο) της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που είχε παρουσιάσει το ΤΑΙΠΕΔ στις αρχές του 2020, και επί της οποίας βασίστηκε το από 26/1/2023 Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ, ΦΕΚ 95 Δ’/10-2-2023), όπως αναφέρεται και προηγούμενα.
Είχα υποστηρίξει (https://bit.ly/3LfgDVG), με αφορμή την δημοσιοποίηση της ΣΜΠΕ και την παρουσίασή της στο Δημοτικό Συμβούλιο της Καλαμαριάς, ότι δεν παρουσιάστηκαν καθόλου οικονομικά στοιχεία ούτε αναφορικά με την προτεινόμενη «αξιοποίηση» της Μαρίνας ή τις εναλλακτικές που δεν θεωρήθηκαν βέλτιστες, αλλά ούτε και με το αναμενόμενο τίμημα της παραχώρησης. Αυτό όμως θα μπορούσε να προβλεφθεί/εκτιμηθεί, αν ληφθούν υπόψη τα τιμήματα 40ετούς παραχώρησης για τις μαρίνες Χίου και Αλίμου. Στην 1η ήταν 6,2 εκατ. €, ενώ στην 2η 57,5 εκατ. € (ίσως φτάσει τα 177,0 εκατ. € αν συνυπολογιστούν το αρχικό ποσό, η ετήσια αμοιβή και ποσοστό στα έσοδα).
Αλλά και στην τωρινή ΜΠΕ τέτοια στοιχεία επίσης απουσιάζουν, όπως απουσιάζουν και οικονομικά στοιχεία για την έως τώρα λειτουργία της Μαρίνας, και το μόνον οικονομικό στοιχείο που παρουσιάζεται είναι η συνοπτική αναφορά ότι ο «κατά προσέγγιση προϋπολογισμός κατασκευής των έργων της Μαρίνας Καλαμαριάς, συμπεριλαμβανομένων λιμενικών έργων, έργων χερσαίας ζώνης και Η/Μ εγκαταστάσεων και δικτύων, ανέρχεται σε 33.480.000 €». Υποθέτω για να λειτουργήσει αποτρεπτικά σε πιθανές σκέψεις/προτάσεις για να υπάρξει άλλη λύση αξιοποίησης/διαχείρισης (π.χ. από δημόσια ή αυτοδιοικητικά σχήματα διαχείρισης) εκτός της παραχώρησης σε ιδιώτες.
Έχει ενδιαφέρον να διαβαστεί το τεύχος της «Μη Τεχνικής Περίληψης», που αποσκοπεί στο να κάνει σαφές (με τα στοιχεία που παραθέτει και επαναλαμβάνονται και στην ενότητα 4.1 «Σκοπός και Σκοπιμότητα», της ΜΠΕ), αφενός το σχέδιο ανάπτυξης της Μαρίνας που επιθυμεί να υλοποιήσει το ΤΑΙΠΕΔ με την παραχώρηση του χερσαίου και θαλάσσιου χώρου της μαρίνας σε ιδιώτες και αφετέρου γιατί χρειάζεται η αύξηση της κάλυψης από τα σημερινά 2.400 τ.μ. στα σχεδόν 15.000τ.μ. Οπότε θα διαπιστωθεί ότι ως στοιχεία για να τεκμηριωθούν η «ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού στη Μεσόγειο με σκάφη αναψυχής», «οι ελλείψεις θέσεων ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής», «οι αναδυόμενες (τουριστικές) αγορές στις ακτές της Μεσογείου», «οι ελλείψεις θέσεων ελλιμενισμού για μεγάλα τουριστικά σκάφη», ότι είναι «αναγκαία η χερσαία τουριστική ανάπτυξη των μαρινών», αναφέρονται διάφορες βιβλιογραφικές πηγές/μελέτες που έχουν δημοσιευτεί πολλά χρόνια πριν, με την πιο «πρόσφατη» να αναφέρεται ότι είναι του 2014. Δηλαδή, παρωχημένα στοιχεία στα οποία, όπως είναι προφανές, δεν έχουν ληφθεί υπόψη (αφού είναι προγενέστερα) τόσο η οικονομική και αναπτυξιακή κρίση που προκάλεσε η πανδημία του COVID-19, όσο και το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή έχει καταστήσει την Μεσόγειο ως μια από τις δυσμενέστερες (hot spots) περιοχές του πλανήτη μας, όπου χρειάζεται μια άλλη πολιτική και τουριστικής ανάπτυξης αν ο στόχος είναι ένα βιώσιμο μέλλον.
Αλλά δεν είναι μόνον η προαναφερόμενη χρήση παρωχημένων στοιχείων που μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης της ΜΠΕ. Αλλά χαρακτηριστικά παραδείγματα χρήσης παρωχημένων ή/και ανακριβών στοιχείων είναι τα παρακάτω:
- Στην «εγγύτητα του έργου με την πλαζ του Ε.Ο.Τ. «Αρετσού», η οποία βέβαια δεν λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια, αλλά ο Δήμος Καλαμαριάς επιθυμεί να την επαναλειτουργήσει το συντομότερο δυνατό» (ΜΠΕ, σελ. 24). Ανεξάρτητα με το αν συμφωνεί κανείς για το πως λειτούργησε ή πως λειτουργεί η πλαζ, η παραπάνω αναφορά στην ΜΠΕ είναι ανακριβής.
- «Σε ότι αφορά στην περιοχή μελέτης, δεν εντοπίζεται ακτή κολύμβησης που παρακολουθείται συστηματικά σύμφωνα με το Μητρώο ταυτοτήτων υδάτων κολύμβησης της Ελλάδας» (ΜΠΕ, σελ. 70). Επίσης ανακριβής αναφορά αφού, όπως προκύπτει από το Μητρώο ταυτοτήτων υδάτων κολύμβησης της Ελλάδας (bathingwaterprofiles.gr), η ακτή της πλαζ Αρετσούς, θεωρείται παρακολουθούμενη ακτή κολύμβησης, με τον χαρακτηριστικό κωδικό ELBW109032026101 και τα αποτελέσματα των μετρήσεων να υπάρχουν στο σχετικό δικτυακό τόπο (bit.ly/3xKM4UC), όπου μάλιστα τα στοιχεία του 2023 φαίνεται να είναι προβληματικά.
- Για την τεκμηρίωση της θαλάσσιας κυκλοφορίας (θαλασσίων ρευμάτων) στην περιοχή της Μαρίνας (ΜΠΕ, σελ. 368), υπάρχει παραπομπή σε βιβλιογραφική πηγή του 1991(!), ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν υπάρχοντα στοιχεία πρόσφατα και σαφώς ακριβέστερα (π.χ. βάση δεδομένων Copernicus ή/και ΠΟΣΕΙΔΩΝ/ΕΛΚΕΘΕ).
- Αλλά ακόμη και οι κυματικοί υπολογισμοί βασίζονται σε ανεμολογικά δεδομένα της περιόδου 1959-2016, που μπορεί να είναι επαρκή, αλλά δεν συμπεριλαμβάνουν τις τυχόν αλλαγές των επόμενων του 2016 χρόνων, έως τη σύνταξη της ΜΠΕ.
Αλλά και εκτός των παρωχημένων ή/και ανακριβών στοιχείων η σε διαβούλευση ΜΠΕ αποφεύγει να επικεντρωθεί σε σημαντικά περιβαλλοντικά θέματα όπως αυτά της αέριας ρύπανσης τόσο στη φάση κατασκευής (αφού στην περιοχή των έργων εκτός από τις κατασκευαστικές εργασίες για να γίνουν οι διαμορφώσεις, επιχωματώσεις και η δόμηση των κτηρίων, θα εγκατασταθεί μηχάνημα θραύσης και διαλογής υλικού) όσο και στη φάση της σχεδιαζόμενης λειτουργίας, που θα επιβαρύνει την ήδη αυξημένη οδική κυκλοφορία στην παραλιακή περιοχή της Καλαμαριάς. Όμως είναι γνωστό (για αυτό άλλωστε υπάρχουν και σχετικές καταδίκες της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο), και υπερβάσεις υπάρχουν για τα αιωρούμενα σωματίδια ΡΜ10 και ΡΜ2.5 (ακόμη και στην περιοχή της Καλαμαριάς) και δεν έχει ακόμη εκπονηθεί κανένα σχέδιο αντιμετώπισης από τους υπεύθυνους φορείς (ΥΠΕΝ και ΠΚΜ).
Αντίθετα, με πληθωρικό τρόπο παρουσιάζεται στη ΜΠΕ ότι ο προτεινόμενος σχεδιασμός του ΤΑΙΠΕΔ στοχεύει στη «διαμόρφωση ενός ποιοτικού παρακτίου χώρου αναψυχής που θα αποτελεί τη διέξοδο της πόλης της Καλαμαριάς προς τη θάλασσα», αλλά δεν τεκμηριώνει με επάρκεια:
-γιατί είναι αναγκαία μια επιπλέον επίχωση στον κεντρικό προβλήτα της Μαρίνας και η δόμηση σε αυτόν (δηλαδή πρώτο στο κύμα) του ξενοδοχείου, συνολικής κάλυψης 8.000 τ.μ.
-γιατί ακόμη και στο κεντρικό χώρο που σήμερα είναι πράσινο και που στην ΣΜΠΕ προβλεπόταν να παραμείνει πράσινο (και μάλιστα με αναβάθμιση), τώρα προτείνεται ακόμη και εκεί η κατασκευή κάποιων κτηρίων για τουριστική εκμετάλλευση.
-γιατί η μόνη ουσιαστικά περιοχή κοινόχρηστου πράσινου θα παραμείνει η περιοχή των πρανών του χερσαίου χώρου της Μαρίνας, στην οποία (ευτυχώς) δεν μπορεί να υπάρξει δόμηση, αφού έχει χαρακτηριστεί δασική έκταση.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Μαρίνα Αρετσούς, όπως λειτουργεί σήμερα, στερείται περιβαλλοντικής αδειοδότησης, και για το λόγο αυτό, η ΕΤΑΔ είχε ξεκινήσει τη διαδικασία παρουσιάζοντας τη σχετική ΜΠΕ το καλοκαίρι του 2021 (https://bit.ly/4cv1XNV). Το ορθόδοξο επομένως θα ήταν να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία (που για πολλές δεκαετίες «αγνοήθηκε») και μετά να ξεκινούσε η διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης της σχεδιαζόμενης από το ΤΑΙΠΕΔ και προς εκχώρηση σε ιδιώτες Μαρίνας.
Αντίθετα όμως και παρά το ότι με πολλά λόγια προσπαθεί η ΜΠΕ να «πείσει» ότι αυτό που σχεδιάζεται είναι «η συνολική αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός των υποδομών του τουριστικού λιμένα, έτσι ώστε αυτός να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις του θαλάσσιου τουρισμού με σκάφη αναψυχής», αυτό που αντιλαμβάνεται όποιος/α μελετήσει τις 700 και πλέον σελίδες της «φλύαρης» ΜΠΕ και των σχεδίων της, είναι ότι προτείνεται ένα real estate project που στοχεύει στην (αμφίβολη) μεγιστοποίηση του τιμήματος που θέλει να εξασφαλίσει το ΤΑΙΠΕΔ.
Οπότε εξακολουθεί να παραμένει η διατύπωση που είχα κάνει και στην περίοδο που εμφανίστηκε η ΣΜΠΕ, δηλαδή ότι «το ερώτημα στο οποίο καλούνται να τοποθετηθούν οι δημοτικοί άρχοντες και οι πολίτες της Καλαμαριάς και της Θεσσαλονίκης είναι: για την προσέλκυση ενός τιμήματος παραχώρησης της μαρίνας Καλαμαριάς της τάξης μερικών δεκάδων εκατ. €, που θα εισπράξει το ΤΑΙΠΕΔ, αξίζει να «θυσιαστεί» ο δημόσιος χώρος της μαρίνας και να επιτραπεί η κατασκευή ξενοδοχείου-τουριστικών καταλυμάτων και πολλαπλών επαγγελματικών χρήσεων, με αποτέλεσμα την αλλοίωση του παράκτιου τοπίου, τη συρρίκνωση των ελεύθερων δημόσιων χώρων της πόλης, αλλά και την ανάπτυξη επιπλέον εμποδίων στην πρόσβαση των πολιτών στην παραλία;»
*Ο Γιάννης Ν. Κρεστενίτης είναι Ομότιμος Καθηγητής Παράκτιας Τεχνικής & Ωκεανογραφίας στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ
