Μια απόφαση που συμπληρώνει το καθεστώς προστασίας του ποταμού Αώου και αναγνωρίζει τη σημασία του ως ποταμού ελεύθερης ροής εκδόθηκε προ ολίγων ημερών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος (αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΔ ΦΠΒ/61146/1573). Η εξέλιξη αυτή χαιρετίστηκε από τις περιβαλλοντικές οργανώσει MedINA, Πίνδος Περιβαλλοντική, The Green Tank καθώς, όπως αναφέρουν σε κοινή τους ανακοίνωση, θέτει τους όρους προστασίας εντός του τμήματος που έχει χαρακτηριστεί ως Προστατευόμενο Τοπίο και Προστατευόμενος Φυσικός Σχηματισμός από τον Νοέμβριο του 2023. Η προστατευόμενη αυτή περιοχή, η οποία εκτείνεται από τα όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έως τα σύνορα Ελλάδας-Αλβανίας, περιλαμβάνει τον ποταμό Αώο από τη γέφυρα της Κόνιτσας και κατάντη, τμήμα του ποταμού Βοϊδομάτη και το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης απορροής του ποταμού Σαραντάπορου. Πρόκειται για περιοχές που δεν καλύπτονταν μέχρι σήμερα από κάποιο καθεστώς προστασίας και απειλούνταν από τη χωροθέτηση δεκάδων ΜΥΗΕ που σχεδιάζονταν στη λεκάνη απορροής του ποταμού Αωού και στην υπολεκάνη του ποταμού Σαραντάπορου.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, «η απόφαση αποκλείει την κατασκευή φραγμάτων, καθώς και τη χωροθέτηση υδροηλεκτρικών έργων και σταθμών όλων των κατηγοριών, συμπεριλαμβανομένων των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), που αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για την ελεύθερη επικοινωνία των νερών του ποταμού, την ιδιαίτερη οικολογική του αξία και υδρομορφολογική του ακεραιότητα. Παράλληλα, επιτρέπονται δραστηριότητες που διαφυλάσσουν την ενίσχυση της οικονομίας, της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών (γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμός κ.ά.) και την πολιτισμική κληρονομία τους».
Έτσι, όπως τονίζουν οι οργανώσεις, είναι μια σημαντική νίκη καθώς είναι το αποτέλεσμα και δικών τους προσπαθειών και διεκδικήσεων αλλά και γενικότερα της συμμαχίας «Σώστε τη Μπλε Καρδιά της Ευρώπης» που μαζί με την τοπική κοινωνία μοιράστηκαν τις προτάσεις τους με την ελληνική πολιτεία για την ενίσχυση της θεσμικής προστασίας του Αώου. «Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια ασπίδα προστασίας για την ελεύθερη ροή του Αώου, των κύριων παραποτάμων του, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορου, και όλων των ρεμάτων αυτών που εμπίπτουν εντός του νεοσύστατου σχηματισμού. Μπαίνουν έτσι ισχυρά θεμέλια για τη διατήρηση και την αποτελεσματική διαχείριση της λεκάνης απορροής του ποταμού. Προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη προστασία και θωράκιση του ποτάμιου δικτύου αποτελεί η εφαρμογή ενός ενιαίου καθεστώτος προστασίας που θα εκτείνεται σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του Αώου και θα θέτει αντιστοίχως ισχυρούς όρους και περιορισμούς» σημειώνουν στην από κοινού ανακοίνωσή τους.
Το ζήτημα όμως της προστασίας συνολικά της περιοχής των παραποτάμων του Αωού και του Σαραντάπορου δεν τελειώνει εδώ. Χαρακτηριστικό του ελλιπούς πλαισίου προστασίας είναι το γεγονός ότι πολλές άδειες παραγωγής βρίσκονται εντός ή σε πολύ κοντινή απόσταση από περιοχές Natura σε ρέματα παραποτάμους του Σαραντάπορου, που πηγάζουν από τον Γράμμο και καταλήγουν στον Αώο βρίσκονται εκτός της προστασίας που θέτει η υπουργική απόφαση.
Επιπλέον απροστάτευτα παραμένουν ρέματα στο παραπόταμο του Αώου κάτω από τη Σαμαρίνα, στο ρέμα Γιότσας που χωρίζει τον Σμόλικα από τη Βασιλίτσα. Εκεί όπως καταγγέλλεται στο anevenontas.gr έχουν ήδη ξεκινήσει εργασίες για την κατασκευή υδροηλεκτρικού εργοστασίου δυναμικότητας 4.2MW, με τα σκαπτικά μηχανήματα να ανοίγουν δρόμους και συνοδά έργα, καταστρέφοντας δάσος, πρανή αλλά και το διεθνές μονοπάτι Ε6 στο τμήμα από Δίστρατο για Σαμαρίνα.
«Το Υ/Η ανήκει σε Μονοπρόσωπη ΙΚΕ συμφερόντων Kiefer, είχε μπει σε διαβούλευση το 2018 και δεν είναι το μόνο που έχει πάρει άδεια για την περιοχή, αφού πολλοί παραπόταμοι του Αώου θα έχουν την ίδια τύχη» σημειώνεται χαρακτηριστικά ενώ τονίζεται ότι το έργο βρίσκεται εντός των ορίων της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, ο Σταθµός Ηλεκτροπαραγωγής χωροθετείται εντός περιοχής του Εθνικού Καταλόγου Natura 2000 (ΖΕΠ-ΕΖ∆) και συγκεκριµένα στην περιοχή GR2130002 “Κορυφές Όρους Σµόλικας”, στην οποία μεταξύ άλλων περιλαµβάνεται και ο οικότοπος προτεραιότητας υπό µεσογειακά πευκοδάση µε ενδηµικά µαυρόπευκα, ενώ το ρέµα Γιότσας βρίσκεται εντός της ζώνης εξάπλωσης των ειδών ιχθυοπανίδας Salmo farioides & Barbus prespensis και σε Ζώνη Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας για τα είδη Aquila chrysaetos, Circaetus gallicus, Neophron percnopterus και Pyrrhocorax pyrrhocorax» σημειώνεται στο δημοσίευμα.
Για τη σημασία της υπουργικής απόφασης, τις αδυναμίας και την ανάγκη επέκτασης της προστασίας και σε άλλα τμήματα του Αώου και του Σαραντάπορου που απειλούνται με φράγματα και ΜΥΗΕ μιλήσαμε με τον Φανίκο Σακελλαράκη, ειδικό βιοποικιλότητας και οικοσυστήματος της MedINA.
Η επιτυχία της απόφασης έγκειται, σύμφωνα με τον ίδιο, στο ότι πρόκειται για ξεκάθαρη αναγνώριση του Αώου και των παραποτάμων του ως του τελευταίου ποταμού ελεύθερης ροής στην Ευρώπη. «Βλέπουμε στην προστατευόμενη από την απόφαση περιοχή τη ρητή απαγόρευση μικρών υδροηλεκτρικών έργων αλλά και άλλων φραγμών και φραγμάτων κατά μήκους του ποταμού και σε παραποτάμους τους αλλά και σε απροστάτευτα μέχρι σήμερα τμήματα του Βοϊδομάτη μετά το γεφύρι της Κόνιτσας και μέχρι τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Ωστόσο, στόχος είναι η ευρύτερη προστασία όλης της λεκάνης απορροής του Αώου και η επέκταση των ορίων του Εθνικού πάρκου Βόρειας Πίνδου που θα περιλαμβάνει και την περιοχή του Σαραντάπορου που βρίσκεται εντός της Natura του Γράμμου, με στόχο τη δημιουργία του πρώτου διακρατικού πάρκου ελεύθερου ποταμού Αώος-Vjosa» σημείωσε μιλώντας στο alterthess. Επιδίωξη των περιβαλλοντικών οργανώσεων είναι να μην κατασκευαστούν ΜΥΗΕ ή άλλους είδους φράγματα σε όλη την υπόλοιπη λεκάνη απορροής με δεδομένο ότι στην περιοχή ενδιαφέροντος 30 ΜΥΗΕ βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια αδειοδότησης. Μεγάλη θα είναι η πίεση για έργα για τα οποία έχει εκδοθεί ήδη Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων και βρίσκονται εκτός του προστατευόμενου τοπίου. Όσον αφορά τα ΜΥΗΕ που βρίσκονται εντός του προστατευόμενου τοπίου και έχουν λάβει Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) αυτά ανέρχονται στα 4 και σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση επιτρέπεται στους αδειούχους να ξαναυποβάλλουν αίτημα περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Τέλος, σχολιάζοντας την κατασκευή του ΜΥΗΕ στο ρέμα Γιότσας ο ίδιος ανέφερε ότι πρόκειται για έργο που είχε λάβει ΑΕΠΟ ήδη από το 2018. «Δυστυχώς βρίσκεται σε μια περιοχή υψηλής οικολογικής αξίας και η εξέλιξη αυτή υπονομεύει την οικολογική της ακεραιότητα».
Σχετικά με την παρούσα κατάσταση αδειοδότησης και χωροθέτησης ΜΥΗΕ στη ΛΑΠ Αώου μπορείτε να δείτε αναλυτικά εδώ
Στόχος των οργανώσεων και ταυτόχρονα επόμενο βήμα είναι η αναβάθμιση της προστασίας της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου προς τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας. Έτσι, αυτή η προστατευόμενη περιοχή θα μπορεί στη συνέχεια να ενωθεί με το γειτονικό Εθνικό Πάρκο Vjosa προκειμένου να θεσπιστεί το πρώτο Διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa, κοινό όραμα της συμμαχίας. Όπως αναφέρουν οι οργανώσεις ο χαρακτηρισμός ενός Εθνικού Πάρκου είναι μία διακριτή διαδικασία, η οποία προϋποθέτει την εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ). Αυτήν την περίοδο εκπονούνται οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες για όλες τις περιοχές Natura 2000 της Ελλάδας και για τα υφιστάμενα Εθνικά Πάρκα από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι οργανώσεις της εκστρατείας «Save the Blue Heart of Europe» έχουν συμμετάσχει στη διαβούλευση της ΕΠΜ 11α: Περιοχές Natura 2000 των Περιφερειακών Ενοτήτων Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων και Γρεβενών – Ανατολικό Τμήμα, καταθέτοντας σχόλια, ώστε η εν λόγω περιοχή να ενταχθεί στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου (δείτε εδώ).
Σταυρούλα Πουλημένη
Διαβάστε επίσης:
Αώος: Τα μικρά υδροηλεκτρικά απειλή για τον μεγαλύτερο ποταμό ελεύθερης ροής στην Ευρώπη
