Η τελευταία έκθεση της Comisión Pastoral de la Tierra (CPT)1 στη Βραζιλία αναφέρεται σε άλλη μια χρονιά συγκρούσεων στην ύπαιθρο, υπογραμμίζοντας ότι το 2023 καταγράφηκαν 2.203 συγκρούσεις, ο υψηλότερος αριθμός από το 1985, έτος κατά το οποίο το ίδρυμα – που συνδέεται με την καθολική εκκλησία- άρχισε να τις παρακολουθεί. Είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε πώς υπό την κυβέρνηση του Λούλα συνέβησαν οι περισσότερες αγροτικές συγκρούσεις σε σχεδόν τέσσερις δεκαετίες.
Η Andréia Silvério, εθνική συντονίστρια της CPT, ανέφερε στο Repórter Brasil ότι οι συγκρούσεις στην ύπαιθρο, οι οποίες αυξήθηκαν από το 2016, οξύνθηκαν υπό την κυβέρνηση του Ζαΐρ Μπολσονάρο, ο οποίος «υποκίνησε ένα ήδη υπάρχον μίσος: το μίσος των ιδιοκτητών γης ενάντια στους ακτήμονες εργάτες, τους αυτόχθονες πληθυσμούς και τους quilombolas»2, σε σχέση με τις μαύρες κοινότητες.
Όσον αφορά τους υπεύθυνους (των επιθέσεων), σε πρώτο πλάνο εμφανίζονται οι πολιτειακές στρατιωτικές δυνάμεις και οι ομοσπονδιακές κυβερνήσεις, ακολουθούμενες από τους επιχειρηματίες και τους παράνομους καταπατητές των γαιών. Η Comisión Pastoral de la Tierra καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η παρουσία παραστρατιωτικών ομάδων – που σχηματίζονται από τις αγροτικές επιχειρήσεις – είναι ένας παράγοντας που ενισχύει τη βία στην ύπαιθρο.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό γεγονός είναι ότι η βία επικεντρώνεται εναντίον των λεγόμενων «παραδοσιακών λαών», μια κατηγορία που περιλαμβάνει ιθαγενείς, quilombolas, βιοτέχνες αλιείς, κατοίκους των παραποτάμιων περιοχών, seringueiros3, γυναίκες που μαζεύουν κάστανα και σπάνε καρύδες ( «quebradeiras de coco babaçu» στα πορτογαλικά) και άλλους 28 λαούς και παραδοσιακές κοινότητες. Αν και φαίνεται σαν μια περιθωριακή δραστηριότητα, οι γυναίκες που σπάνε καρύδες και εργάζονται συλλογικά είναι περισσότερες από ένα εκατομμύριο.
Το 63%, σχεδόν, των βίαιων περιστατικών (1.394 περιπτώσεις) πραγματοποιούνται εναντίον των παραδοσιακών πληθυσμών της Βραζιλίας, γεγονός που ξεχωρίζει σε σύγκριση με τις 388 περιπτώσεις επιθέσεων εναντίον των ακτημόνων και τις 254 περιπτώσεις εναντίον των αγροτοεργατών.
Η βία του συστήματος μαίνεται εναντίον των λαών που υπερασπίζονται τα εδάφη τους, που εργάζονται συλλογικά και διατηρούν μια σχέση αμοιβαιότητας με τη γη, που διατηρούν κοινοτικές κοινωνικές σχέσεις και δεν είναι καπιταλιστές, δεν παράγουν αγαθά.
Ένα από τα κύρια συμπεράσματα της έκθεσης, που αναφέρθηκε στην αρχή, είναι ότι χωρίς μια αγροτική μεταρρύθμιση και χωρίς την οριοθέτηση των αυτόχθονων γαιών, η βία θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η τρίτη κυβέρνηση του Λούλα απέχει πολύ από το να ικανοποιήσει τις προσδοκίες που είχε δημιουργήσει αρχικά, όταν δημιούργησε το Υπουργείο των Ιθαγενών Λαών, το οποίο στην πραγματικότητα χρησιμεύει περισσότερο στο να διχάζει τους λαούς και να προσεταιρίζεται ηγέτες παρά να προωθεί συγκεκριμένες αλλαγές.
Το ίδιο το MST (Movimiento Sin Tierra), που πρόσκειται στην κυβέρνηση του Λούλα, αναγνωρίζει ότι ο προϋπολογισμός που προοριζόταν για την απόκτηση της γης και την διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ύπαιθρο, όπως υποδομές, κονδύλια για την παραγωγή και τη στέγαση, ήταν «για δύο συνεχόμενα χρόνια ο χαμηλότερος της τελευταίας εικοσαετίας».
Πρέπει να αναλογιστούμε τα δεδομένα που παρέχει η έκθεση της CPT. Είναι προφανές ότι οι προοδευτικές κυβερνήσεις, όπως αυτή του Λούλα, είναι δυνατές χάρη στις πολιτικές συμμαχίες με τις επιχειρήσεις και τον στρατό, τους δύο τομείς που αντιτίθενται σφοδρά στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτός είναι ένας τεράστιος περιορισμός, αλλά οι κυβερνήσεις αποφάσισαν να διαπραγματευτούν, κάνοντας υποχωρήσεις, αντί να έρθουν σε αντιπαράθεση.
Εάν τα πράγματα συνεχίσουν προς αυτή την κατεύθυνση, είναι πιθανό η κυβέρνηση να φτάσει στο τέλος της χωρίς να έχει καταφέρει να συντρίψει την τεράστια ισχύ των γαιοκτημόνων και των επιχειρήσεων. Ένα ακόμη πιο σοβαρό γεγονός είναι ότι οι κρατικές και οι παρακρατικές ένοπλες δυνάμεις συνεχίζουν να δρουν σε καθεστώς πλήρους ατιμωρησίας, διατηρώντας σχέσεις με τους φύλακες των γαιών και με τους διακινητές ναρκωτικών.
Δεν θέλω να κατηγορήσω την κυβέρνηση για αυτήν την κατάσταση, πιστεύω, όμως, ότι είναι αναγκαία μια βαθύτερη ανάλυση για να κατανοήσουμε τη νέα κατεύθυνση προς την οποία οδεύουμε.
Φέτος, το Acampamento Terra Livre,4που πραγματοποιήθηκε στη Μπραζίλια μεταξύ 22 και 26 Απριλίου, συγκέντρωσε περισσότερους από διακόσιους αυτόχθονες πληθυσμούς. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση της τελευταίας εικοσαετίας, γεγονός που αναδεικνύει μια τεράστια δύναμη η οποία συνεχίζει να αυξάνεται.
Ο Dinamam Tuxá, συντονιστής του Articulación de los Pueblos Indígenas de Brasil5, υπογράμμισε ότι η απόφαση να μην προσκληθεί ο Λούλα στη συνάντηση είναι μέρος μιας νέας στρατηγικής. Το κίνημα πρέπει να αντιπαλέψει τον νόμο «marco temporal», που εγκρίθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, και ο οποίος αναγνωρίζει μόνο τα εδάφη των αυτοχθόνων που κατελήφθησαν το 1998 (όταν εγκρίθηκε το Σύνταγμα), καθιστώντας άκυρα τα νέα εδαφικά σύνορα.
Όπως επισημαίνει η ανοιχτή επιστολή της Comissão Guarani Yvyrupa 6μετά από μια ολονύχτια διαμαρτυρία μπροστά στο Ανώτατο Δικαστήριο, «αν κινδυνεύει η ζωή, δεν είναι δυνατή η διαπραγμάτευση». Είναι διατεθειμένοι να «θάψουν» τον νόμο, γιατί «η γη είναι η μόνη εγγύηση του μέλλοντος για τα παιδιά μας». Η άμεση δράση μπορεί να δώσει καλύτερα αποτελέσματα από την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
Πηγή: Comune-info.net
1Είναι μια μη κερδοσκοπική αστική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1975 από την Εθνική Διάσκεψη των Επισκόπων της Βραζιλίας (CNBB) για να ασχοληθεί με το αγροτικό ζήτημα.
2quilombolas: Οι απόγονοι των Αφροβραζιλιάνων σκλάβων που δραπέτευσαν από τις φυτείες σκλάβων που υπήρχαν στη Βραζιλία μέχρι την κατάργησή τους το 1888.
3Seringueiros: είναι απόγονοι Βορειοανατολικών Βραζιλιάνων που μετανάστευσαν στον Αμαζόνιο κατά τη διάρκεια της άνθησης του καουτσούκ, μεταξύ 1870 και 1910 περίπου. Πολλοί εξακολουθούν να υποφέρουν από την δουλεία του χρέους που οι ίδιοι αποκαλούν cativeiro (αιχμαλωσία) ή escravidao (σκλαβιά).
4Acampamento Terra Livre (ATL): είναι μια κινητοποίηση των αυτόχθονων πληθυσμών της Βραζιλίας για την διεκδίκηση των συνταγματικών δικαιωμάτων τους που λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο από το 2004. Κάθε χρόνο, μια πληθώρα λαών, που προέρχονται από διάφορες ζώνες της χώρας, συναντιούνται για να συζητήσουν τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των ιθαγενών και απαιτούν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Βραζιλίας τη συμμόρφωση με τους νόμους. Θεωρείται το σημαντικότερο γεγονός της χώρας που αφορά τους ιθαγενείς, λόγω της εθνικής του διάστασης και της χρονικής του συνέχειας. Το 2024, το Acampamento Terra Livre συμπληρώνει 20 χρόνια συνεχούς παρουσίας.
5Articulación de los Pueblos Indígenas de Brasil (APIB). Σύνδεσμος των Αυτόχθονων Λαών της Βραζιλίας, ιδρύθηκε το 2005 και έκτοτε είναι ο φορέας που οργανώνει όλες τις ετήσιες συναντήσεις των ιθαγενών.
6Comissão Guarani Yvyrupa: είναι μια αυτόνομη οργάνωση αυτοχθόνων που ενώνει στον κοινό αγώνα για τη γη τα χωριά του λαού Γκουαρανί που βρίσκονται στη Νότια και Νοτιοανατολική Βραζιλία.
