Η Ελληνικός Χρυσός ανακοίνωσε προ ολίγων ημερών την έκδοση της νέας Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για τα Μεταλλεία Κασσάνδρας από το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Πρόκειται για μια απόφαση εν μέσω προεκλογικής περιόδου, και υπογράφεται από τον Γενικό Διευθυντή Περιβαλλοντικής Πολιτικής ΥΠΕΝ Κ. Δημόπουλο.
Πριν από λίγο καιρό, η εταιρεία ανακοίνωσε, επίσης πανηγυρικά, ότι εξασφάλισε χρηματοδότηση 680 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη του μεταλλείου των Σκουριών, από τράπεζες και το Ταμείο Ανάκαμψης.
«Ήδη στο βουνό εγκαθίστανται εργολάβοι για να ξεκινήσουν οι μπουλντόζες αμέσως μετά τις εκλογές. Η κατάσταση είναι πιο κρίσιμη από ποτέ. Αν δεν κινητοποιηθούμε τώρα, σε λίγα χρόνια δεν θα έχουμε πια τόπο» δηλώνει η Συνέλευση Κατοίκων SOS Χαλκιδική στο άκουσμα της είδησης.
Ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα που επιβεβαιώνεται και από την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, και προέκυψε βέβαια ήδη από τη νέα σύμβαση της εταιρείας με το Δημόσιο, είναι η αφαίρεση της υποχρέωσης κατασκευής μεταλλουργίας χρυσού, για την παραγωγή χαλκού, χρυσού και αργύρου, πράγμα που σημαίνει ότι η εταιρεία θα συνεχίζει να εξάγει το συμπύκνωμα στο εξωτερικό χωρίς να φορολογείται και άρα χωρίς να υπάρχει κάποιο έσοδο για το κράτος. Το μοναδικό έσοδο που θα «αντιστάθμιζε» την περιβαλλοντική βλάβη πλέον καταργείται.
Η εταιρεία θα ελέγχει τον εαυτό της
Πώς θα ελέγχεται η δραστηριότητα της εταιρείας; Μπορεί τυπικά η συμμόρφωση της εταιρείας σύμφωνα με τους όρους της ΑΕΠΟ να ελέγχεται από τις Αρχές, ουσιαστικά όμως καταργείται η δυνατότητα ουσιαστικών και αιφνιδιαστικών ελέγχων της εταιρείας από ελεγκτικούς μηχανισμούς, όπως οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος που τα τελευταία χρόνια έχουν βεβαιώσει πλήθος παραβάσεων του νόμου, κάποιες εκ των οποίων οδήγησαν σε πρόστιμα εκ μέρους του κράτους. Ο έλεγχος της δραστηριότητας της εταιρείας θα πραγματοποιείται πλέον, έτσι όπως ορίζει η σύμβαση της εταιρείας με το Ελληνικό Δημόσιο (άρθρο 24.1 της σύμβασης), από και με την έγκριση ενός Ανεξάρτητου Ελεγκτή Περιβάλλοντος που θα διορίζει η εταιρεία καθώς και από εσωτερική επιτροπή ελέγχου. Ακόμη δηλαδή και αν υπάρχει μια καταγγελία οι έλεγχοι και οι αυτοψίες θα πρέπει να γίνονται παρουσία του ιδιώτη ελεγκτή, δηλαδή μετά από συνεννόηση με την εταιρεία. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καταργείται η Επιστημονική Επιτροπή Ελέγχου Τήρησης των Περιβαλλοντικών Όρων και αντικαθίσταται από Επιτροπή Συμμετοχικότητας, η οποία «έχει ως αποστολή την ανάπτυξη του διαλόγου με την κοινωνία, την ενημέρωση των πολιτών και των φορέων εκπροσώπησής τους και τη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, ως προς τον περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο του έργου στην Περιφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής». Η Επιτροπή Συμμετοχικότητας θα ενημερώνεται με σχετικές εκθέσεις από την εταιρεία και από τον Ανεξάρτητο Ελεγκτή Περιβάλλοντος. Μόνο ως ειρωνεία μπορεί να εκληφθεί ότι η εταιρεία που δεν έδειξε τόσα χρόνια διάθεση για καμία πραγματική διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες και θα ξεκινήσει την πυροδότηση τόνων εκρηκτικών για την ανοιχτή εξόρυξη στις Σκουριές, στη συνέχεια θα τους ενημερώνει για την πορεία της καταστροφής του τόπου τους. Ωστόσο θα πληρώνει τα έξοδα της λειτουργίας και των εκδηλώσεων της Επιτροπής Συμμετοχικότητας ...
Χαλαρότερα όρια και μειωμένες υποχρεώσεις
Τις εξορύξεις χρυσού συνοδεύουν μια σειρά από καταστροφικές επιπτώσεις που έχουν αναλυθεί τόσο από επιστήμονες όσο και από τα τοπικά κινήματα της Χαλκιδικής. Ένα από τα σημαντικότερα ίσως περιβαλλοντικά ζητήματα που προκύπτει αφορά τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων της εταιρείας. Σύμφωνα με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων η εταιρεία θα υποχρεούται να ακολουθεί όρια που ορίζονται από μια πολύ παλιά απόφαση του Νομάρχη του 1985 και τα οποία είναι επιεικέστερα των ορίων που έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία από την ευρωπαϊκή οδηγία και ορίζονται από την ΚΥΑ 51354/2010. Όπως έχουν τονίσει Επιθεωρητές Περιβάλλοντος, η εταιρεία συστηματικά παραβίαζε τον ορθό τρόπο παρακολούθησης της ποιότητας των υδάτων, εξακολουθώντας να συγκρίνει τα όρια διάθεσης των υγρών αποβλήτων με αυτά της Νομαρχιακής Απόφασης που είναι επιεικέστερα της ΚΥΑ. Αυτό, σύμφωνα και με τις βεβαιώσεις, οδηγεί αφενός σε συστηματική επιβάρυνση των υδάτινων αποδεκτών της περιοχής και αφετέρου σε πλημμελή παρακολούθηση των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών. Με τη νέα ΑΕΠΟ τα αυστηρότερα όρια που ορίζει η εν λόγω ΚΥΑ αποτελούν μόνο τιμές- στόχους (όχι όρια) και αφορούν τον τελικό αποδέκτη και όχι τα σημεία εκροής των αποβλήτων. Με αυτόν τον τρόπο η εταιρεία «γλιτώνει» το κόστος για αναβάθμιση της διαχείρισης των αποβλήτων της και των απορροών στον αποδέκτη και φυσικά ενδεχόμενες βεβαιώσεις παραβιάσεων σχετικά με την τήρηση αυστηρότερων κανόνων.
Fast track γνωμοδοτήσεις
Σημαντικό είναι ακόμη να αναφερθεί ότι η fast track διαδικασία της γνωμοδότησης και διαβούλευσης πάνω στη νέα ΜΠΕ κράτησε μόλις λίγους μήνες. Αναρτήθηκε στο Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο μόλις τον Ιούλιο και η διαβούλευση διήρκησε μέχρι τις 12 Οκτωβρίου. Ενδιαφέρον έχει όμως και ο τρόπος που διενεργήθηκε έτσι ώστε να διασφαλιστούν θετικές γνωμοδοτήσεις ή απουσία γνωμοδοτήσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι για την ΜΠΕ δεν έχει γνωμοδοτήσει καν το Περιφερειακό Συμβούλιο Κεντρικής Μακεδονίας για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα ενώ αρκετές υπηρεσίες γνωμοδότησαν θετικά αλλά υπό όρους. Στις 19 Δεκεμβρίου του 2019 η περιφερειακή παράταξη «Κοιτάμε Μπροστά» είχε καταγγείλει ότι κατά τη συζήτηση του θέματος στη συνεδρίαση της Επιτροπής Ανάπτυξης, Καινοτομίας & Αγρ. Οικονομίας της ΠΚΜ η εισήγηση της αρμόδιας υπηρεσίας ήταν θετική χωρίς να αναφέρει οποιεσδήποτε επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις της δραστηριότητας. Ο Αντιπεριφερειάρχης Ανάπτυξης & Περιβάλλοντος κ. Γιουτίκας, αρνήθηκε να αποδεχθεί την αρνητική τοποθέτηση της πλειοψηφίας των μελών της Επιτροπής και προχώρησε στην αναβολή της συνεδρίασης ενώ είχε ήδη ολοκληρωθεί ο κύκλος των τοποθετήσεων. Ωστόσο ήταν ο ίδιος που με την έναρξη της συνεδρίασης είχε απορρίψει το αίτημα αναβολής και παραπομπής της συζήτησης του θέματος στο Περιφερειακό Συμβούλιο, που υπέβαλε η παράταξη.
«Επένδυση» με δημόσιο χρήμα
Σε κάθε περίπτωση, σύλλογοι της τοπικής κοινωνίας είχαν τοποθετηθεί δημόσια αρνητικά στην έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων εκφράζοντας τη διαφωνία τους με τη συνέχιση της εξορυκτικής δραστηριότητας και συγκεκριμένα με την ανοιχτή εξόρυξη που έχει επιλεγεί και αδειοδοτηθεί για τις Σκουριές και θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Ο Σύλλογος «Φίλοι Περιβάλλοντος Ιερισσού» τόνιζε, συγκεκριμένα, τον κίνδυνο για την επάρκεια του πόσιμου νερού λόγω της άντλησης από γεωτρήσεις της εταιρείας στις Σκουριές ενώ παράλληλα χαρακτήριζε ύβρη απέναντι στον τόπο την τοποθέτηση και κατασκευή φράγματος εξορυκτικών αποβλήτων πάνω από σεισμογενές ρήγμα στον Κοκκινόλακκα, κάτι που «αντίκειται σε κάθε νόμο της Φυσικής και θέτει τους κατοίκους σε τεράστιο κίνδυνο». «Η πρόσφατη εμπειρία με τις ρηγματώσεις στην Στρατονίκη δεν αφήνει περιθώρια για το τι μέλλει γενέσθαι σε περίπτωση σεισμού» ανέφερε ακόμη σε σχετική ανακοίνωση ενώ επεσήμανε τις επιπτώσεις για το μέλλον της περιοχής από τη χρήση κυανίου για τον εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων καθώς και την απεριόριστη εναπόθεση τοξικών αποβλήτων στο φράγμα του Κοκκινόλακα.
«Θεωρούμε πως οι επιπτώσεις της εξόρυξης στον Πρωτογενή τομέα της Οικονομίας της περιοχής θα είναι πλήρως καταστροφικές και μη αναστρέψιμες. Δεν έχει νόημα να υποβαθμιστεί η ποιότητα και να τεθεί σε κίνδυνο η αγροτική παραγωγή, η αλιεία, μελισσοκομία και κτηνοτροφία για να πλουτίσει περαιτέρω μια πολυεθνική. Η εύθραυστη τουριστική οικονομία της περιοχής θα είναι για πάντα στο έλεος των ορέξεων της όποιας μεταλλευτικής εταιρείας που θα μπορεί να εξορύσσει όπου κι όποτε επιθυμεί, καθώς ο Δήμος Αριστοτέλη παραμένει χαρακτηρισμένος ως μεταλλευτικός» δήλωνε μεταξύ άλλων ο Σύλλογος.
Οι κάτοικοι της περιοχής εξακολουθούν να δηλώνουν ότι δεν δέχονται τα επιχειρήματα για κοινωνικά οφέλη στην περιοχή τους όταν ξεκάθαρα η εταιρεία έχει προχωρήσει σε απολύσεις και σε υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας. Ενδιαφέρον έχει, τέλος, και η ερώτηση που μάλλον θα μείνει ρητορική: «τί είδους επένδυση είναι αυτή που δεν μπορεί να βρει επενδυτές και κεφάλαιο κίνησης αλλά επιχορηγείται από το Ελληνικό Δημόσιο (Ταμείο Ανάκαμψης) με λεφτά των πολιτών…».
