Μετάφραση: Καλλιόπη Ράπτη
Για πολύ καιρό ένα μέρος των μαρξιστών υποστήριζε ότι ο καπιταλισμός έχει δομικά και οικονομικά όρια, θεμελιωμένα σε «νόμους» που θα έκαναν την (αυτο)καταστροφή του αναπόφευκτη. Πρόκειται για νόμους ενυπάρχοντες στο σύστημα που σχετίζονται με κεντρικές πτυχές της λειτουργίας της οικονομίας, σαν αυτή της δυνητικής πτώσης του ποσοστού κέρδους, όπως αναλύεται από τον Μαρξ στο Κεφάλαιο. Αυτή η θέση οδήγησε ορισμένους διανοούμενους να μιλήσουν για «κατάρρευση» του συστήματος, ως συνέπεια, πάντα, των δικών του αντιφάσεων.
Δεν είναι λίγοι οι στοχαστές που υποστήριξαν, προσφάτως, ότι ο καπιταλισμός έχει «περιβαλλοντικά όρια» που θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν στην αυτοκαταστροφή ή τουλάχιστον στην αλλαγή των πιο ληστρικών πτυχών του. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που έχει όρια είναι η ίδια η ζωή στον πλανήτη και, συγκεκριμένα , η ζωή του φτωχού και ταπεινωμένου μισού πληθυσμού του.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο καπιταλισμός δεν έχει όρια. Ούτε καν οι επαναστάσεις δεν μπόρεσαν να ξεριζώσουν αυτό το σύστημα γιατί, σταδιακά, οι καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις επεκτείνονται στο εσωτερικό των μετεπαναστατικών κοινωνιών και μέσα στο ίδιο το Κράτος επανεμφανίζεται η αστική τάξη που έχει επιφορτιστεί με την μακροημέρευσή τους.
Η απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής ήταν, και θα συνεχίσει να είναι, ένα αποφασιστικό βήμα για την καταστροφή του συστήματος, αλλά, περισσότερο από έναν αιώνα μετά τη Ρωσική επανάσταση, γνωρίζουμε ότι είναι ανεπαρκής αν δεν υπάρχει ο κοινοτικός έλεγχος αυτών των μέσων και της πολιτικής εξουσίας που θα αναλάβει τη διαχείρισή τους.
Γνωρίζουμε επίσης ότι η οργανωμένη συλλογική δράση (ο ταξικός αγώνας, ο αγώνας εναντίον των έμφυλων και των φυλετικών διακρίσεων, εναντίον όλων των καταπιέσεων και των καταπιεστών) είναι καθοριστική για την καταστροφή του συστήματος, αλλά ακόμη και αυτή η διατύπωση είναι μερική και ανεπαρκής, παρόλο που είναι αληθινή.
Η αναθεώρηση της σκέψης για το τέλος του καπιταλισμού μπορεί να συμβαδίσει μόνο με τις αντιστάσεις και τις κοινωνικές δομές των λαών, ιδιαιτέρως των Ζαπατίστας και των Κούρδων της Ροζάβα, των αυτόχθονων λαών σε διάφορα μέρη της δικής μας Αμερικής, αλλά και των μαύρων και των αγροτικών πληθυσμών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δε, μπορεί να συμβαδίσει και με όσα κάνουμε εμείς στις αστικές περιφέρειες.
Οι γυναίκες του Kongra Star -το οργανωμένο γυναικείο κίνημα της Ομοσπονδίας της Βόρειας Συρίας-, έχουν αφοσιωθεί σε κάθε συνοικία στη λαϊκή εκπαίδευση προκειμένου να επεξεργαστούν ελεύθερα και κοινοτικά την αυτονομία, την αυτοδιεύθυνση και την αυτοάμυνα των γυναικών.
Ορισμένα κομβικά σημεία για να ξεπεραστεί αυτή η πρόκληση
Το πρώτο είναι ότι ο καπιταλισμός είναι ένα παγκόσμιο σύστημα, το οποίο αγκαλιάζει ολόκληρο τον πλανήτη και πρέπει να επεκτείνεται συνεχώς για να μην καταρρεύσει. Όπως μας διδάσκει ο Fernand Braudel, η κλίμακα μεγέθους ήταν σημαντική για την επιβολή του καπιταλισμού, εξ ου και η σημασία της κατάκτησης της Αμερικής, επειδή επέτρεψε σε ένα εμβρυϊκό σύστημα να ξεδιπλώσει τα φτερά του.
Οι τοπικοί αγώνες και οι αντιστάσεις είναι σημαντικές, μπορούν ακόμη και να κάμψουν τον καπιταλισμό σε αυτήν την κλίμακα μεγέθους, αλλά για να τεθεί ένα τέλος στο σύστημα είναι απαραίτητη μια συμμαχία / συντονισμός με τα κινήματα όλων των ηπείρων. Εξ ου και η τεράστια σημασία του «Ταξιδιού για τη Ζωή» (Gira por la Vida) του EZLN στην Ευρώπη.
Το δεύτερο σημείο είναι ότι το σύστημα δεν καταστρέφεται άπαξ διά παντός, όπως συζητήσαμε κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου με τίτλο «Η κριτική σκέψη απέναντι στην καπιταλιστική Λερναία Ύδρα», τον Μάιο του 2015. Αλλά εδώ υπάρχει μια πτυχή που είναι τεράστια πρόκληση για μας: μόνο ο επίμονος και διαρκής αγώνας μπορεί να καταπνίξει τον καπιταλισμό. Δεν τον κόβουμε με ένα μόνο χτύπημα, όπως τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας. Χρειάζεται άλλος τρόπος.
Με την ψυχρή λογική, πρέπει να πούμε ότι δεν ξέρουμε ακριβώς πώς να βάλουμε τέλος στον καπιταλισμό, γιατί αυτό δεν συνέβη ποτέ ως τώρα. Ψυχανεμιζόμαστε, ωστόσο, ότι οι προϋποθέσεις για τη συνέχεια ή/και την αναγέννησή του πρέπει να καθορίζονται και να υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο, όχι από ένα κόμμα ή ένα κράτος, αλλά από κοινότητες και λαούς οργανωμένους .
Το τρίτο σημείο είναι ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να νικηθεί αν, ταυτόχρονα, δεν χτιστούν ένας άλλος κόσμος και άλλες κοινωνικές σχέσεις. Αυτός ο άλλος ή νέος κόσμος δεν είναι τόπος άφιξης, αλλά ένας τρόπος ζωής που στην καθημερινότητά του θα εμποδίζει τη συνέχεια του καπιταλισμού. Ο τρόπος ζωής, οι κοινωνικές σχέσεις, οι χώροι που θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε πρέπει να λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να βρίσκονται σε διαρκή αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό.
Το τέταρτο σημείο είναι ότι, όσο υπάρχει το Κράτος, θα υπάρχει η πιθανότητα να επεκταθεί ξανά ο καπιταλισμός. Σε αντίθεση με αυτό που διακηρύσσει μια συγκεκριμένη σκέψη, ας πούμε προοδευτική ή αριστερή, το Κράτος δεν είναι ένα ουδέτερο όργανο. Η εξουσία των από κάτω, που είναι αυτόνομη μη κρατική εξουσία, γεννιέται και υπάρχει για να αποτρέψει την επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων. Είναι, λοιπόν, εξουσία που πηγάζει από τον αντικαπιταλιστικό αγώνα και στοχεύει σε αυτόν.
Εντέλει, ο νέος κόσμος μετά τον καπιταλισμό δεν είναι ένα ασφαλές λιμάνι, δεν είναι ένας παράδεισος όπου επικρατεί το buen vivir, αλλά ένας χώρος αγώνα στον οποίο, πιθανότατα, εμείς, οι λαοί, οι γυναίκες, οι διαφωνούντες και οι από κάτω γενικά, θα βρεθούμε σε καλύτερες συνθήκες για να συνεχίσουμε να χτίζουμε διαφορετικούς και ετερογενείς κόσμους.
Πιστεύω ότι αν σταματούσαμε να παλεύουμε και να χτίζουμε τον νέο κόσμο, ο καπιταλισμός θα ξαναγεννιόταν, ακόμα και σε αυτόν τον «άλλο» κόσμο. Η ιστορία του γερο-Αντόνιο που λέει ότι ο αγώνας είναι σαν ένας κύκλος, που ξεκινάει μια μέρα αλλά δεν τελειώνει ποτέ, είναι εξαιρετικά επίκαιρη.
One Ping
Pingback:Raúl Zibechi: Τα (υποτιθέμενα) όρια του καπιταλισμού