Το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του Ντένες Νάζι τάραξε το Βερολίνο κι έφυγε με την Αργυρή Άρκτο Σκηνοθεσίας από το σπουδαίο Φεστιβάλ. Ο Ούγγρος σκηνοθέτης θεωρώ πως εκμεταλλεύεται στο έπακρο το έργο που αφήνει ως παρακαταθήκη ο Λάζλο Νέμες κι ειδικά τον “Γιο του Σαούλ”. Επιλέγει να αφηγηθεί μία ιστορία για την ίδια χρονική περίοδο, αυτή τη φορά όμως δεν μεταφερόμαστε στο Άουσβιτς, αλλά μένουμε στην πατρίδα του και γνωρίζουμε τα γεγονότα που έζησε μία ομάδα ανθρώπων που ανέλαβε ένα δύσκολο έργο και πιθανότατα παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό.
Απλοί άνθρωποι, αγρότες της επαρχίας που δεν το υπολόγιζαν, αλλά βρίσκονται απέναντι στο χρέος που τους επιβάλλει ο κατακτητής. Παρακολουθούμε τη διαδρομή του Ίστβαν Σεμέτκα, ενός απλού στρατιώτη που βάζει τη στολή, αλλά διατηρεί τη ψυχή του καθαρή. Προσπαθεί να είναι τυπικός, έχει αφήσει πίσω του οικογένεια. Κοιτάει τους άλλους στα μάτια. Δεν έχει μάθει να μισεί. Μία λάθος πληροφορία όμως οδηγεί σε ενέδρα. Ο ανώτερός του, ταγματάρχης δολοφονείται. Ο ίδιος αναλαμβάνει τα ηνία για λίγο. Οι ενισχύσεις όμως θα τον αφήσουν και πάλι εκτός κάδρου αποφάσεων.
Καπνίζει συνεχώς. Αδυνατεί να διαχειριστεί στο έπακρο το βάρος των ευθυνών. Φοβάται και συγχρόνως λυπάται. Έχει ακόμα αισθήματα. Μπορεί να νιώσει τον σφυγμό του απέναντι. Δεν καταδέχεται να κάνει επίδειξη δύναμης. Έχει μεγάλη υπομονή κι αίσθηση του καθήκοντος. Ο πόλεμος αποκτηνώνει, αυτός όμως παραμένει άνθρωπος. Μπορεί τελικά ο πιο δυνατός να επιβιώνει μέσα σε αυτή τη δίνη, αλλά ο ίδιος έχει πάρει τις αποφάσεις του και δεν μπορεί να συγκρουστεί με την ηθική του. Οι συμβιβασμοί του φτάνουν ως ένα σημείο. Θέτει κόκκινες γραμμές κι όρια.
Το χάος που περιγράφεται αντικατοπτρίζεται ιδανικά στον φακό. Ήδη από το πρώτο πλάνο αντιλαμβανόμαστε το μεγαλείο της εικόνας. Η φωτογραφία (Τamas Dobos) απογειώνει τη σκηνοθεσία. Το έξυπνο παιχνίδι με τον φακό ενώνει τα κομμάτια του παζλ. Δεν αφήνει περιθώρια απόδρασης τόσο στον πρωταγωνιστή μας, όσο και στον θεατή. Τα πλάνα επιτηδευμένα με ακρίβεια. Αργά το φόντο θολώνει και μένει στο σκηνικό το πορτραίτο του ενδιαφέροντος. Με λεπτομέρεια υφαίνεται ο ιστός της κοινωνίας και δημιουργείται ένα ψυχογράφημα του Ίστβαν.
Αποτελεί ίσως την ταινία με την καλύτερη κινηματογράφηση που είχα την ευκαιρία να δω μέχρι σήμερα στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Άλλες φορές η ταχύτητα ανεβαίνει και μαζί της η ένταση, άλλες πάλι για να τονιστεί ο δραματικός τόνος ο χρόνος παγώνει. Δένει με την ατμόσφαιρα, την εποχή, το σκηνικό και το χιόνι. Σκληρή πραγματικότητα για μία εποχή που τελικά δεν είναι τόσο μακρινή και μάλλον πρέπει να νιώθουμε τυχεροί που μέχρι σήμερα τουλάχιστον η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται.
Το θετικό για όσους δεν είχατε την τύχη να την απολαύσετε στη σκοτεινή αίθουσα είναι πως τη διανομή της έχει εξασφαλίσει η One From the Heart και θα υπάρξει μία δεύτερη ευκαιρία μέσα στην τρέχουσα χρονιά. Είναι καλό να μαθαίνουμε την ιστορία και άγνωστες πτυχές της, όπως αυτή. Είναι όμορφο να πληροφορούμαστε πως μέσα στην κόλαση κάποιοι πάλεψαν (εσωτερικά), άντεξαν και μετά από έναν τεράστιο αγώνα ήρθε η ώρα της επιβράβευσής, της ανταμοιβής τους, έστω για είκοσι ημέρες. Τη συνιστώ ανεπιφύλακτα.
