Ήταν ένα από τα σημαντικότερα σημεία καμπής στη σύγχρονη ιστορία μας. Με επίκεντρο την Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας, ο Πόλεμος του Νερού εγκαινίασε μια νέα περίοδο για τους λαϊκούς αγώνες στη Λατινική Αμερική. Όχι μόνο κατάφερε να απονομιμοποιήσει τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά βάζοντας στο κέντρο την οριζοντιότητα και την υπακοή των ηγετών στη βάση, σημάδεψε βαθιά τον κύκλο των αγώνων που ξεκίνησε το 2000 και κορυφώθηκε με την πτώση των κυβερνήσεων που ιδιωτικοποιούσαν.
Ο Πόλεμος του Νερού έφερε κοντά τις κοινότητες άρδευσης*, τις γειτονιές της Κοτσαμπάμπα που είχαν δημιουργήσει τα δικά τους συστήματα ύδρευσης και τα σημαντικότερα συνδικάτα της πόλης. Μια συμμαχία, σχεδόν ανεπανάληπτη, που όμως μπόρεσε να επιδείξει όλη της τη δύναμη μέσα από τις μαζικές κινητοποιήσεις που εξουδετέρωσαν την καταστολή και ανάγκασαν την κυβέρνηση να αναστείλει την ιδιωτικοποίηση της υπηρεσίας πόσιμου νερού, η οποία είχε ανατεθεί στην πολυεθνική Bechtel με την υποστήριξη της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Στο νότιο τμήμα της πόλης, οι μετανάστες από την περιοχή των Άνδεων – οι οποίοι είχαν ήδη χτίσει τα σπίτια τους – άνοιξαν δρόμους και άρχισαν να δομούν υπηρεσίες, άρχισαν να οργανώνονται σε κοινότητες ύδρευσης. Μέσω των κοινοτικών συνεισφορών, κατασκεύασαν τις δικές τους υπόγειες πηγές νερού ( γεωτρήσεις), τις δικές τους δεξαμενές αποθήκευσης και τα δικά τους δίκτυα διανομής. Έκαναν τα πάντα με πνεύμα αλληλεγγύης, χωρίς κερδοσκοπικά κίνητρα, και όλες τις αποφάσεις τις κατέγραφαν στα πρακτικά.
Τα μέλη της κοινότητας ανέλαβαν τη διαχείριση των συστημάτων ύδρευσης και την ευθύνη για τις τεχνικές πτυχές, είτε μέσω εκπαίδευσης είτε αναζητώντας βοήθεια από ειδικούς. Η εναλλαγή ήταν μια συνεχής πρακτική, καθώς ο πληθυσμός του νότιου τμήματος της πόλης που προέρχεται από αγροτικές περιοχές και από μετεγκατεστημένους ανθρακωρύχους έχει βαθιές ρίζες στην κοινοτική παράδοση και τις κοινοτικές πρακτικές. Ενώ οι ανθρακωρύχοι συνέβαλαν με τη μακρόχρονη και μαχητική συνδικαλιστική τους κουλτούρα, οι αγρότες συνέβαλαν με την κοσμοθεωρία των Άνδεων για την αλληλεγγύη.
Το πρώτο αστικό σύστημα πόσιμου νερού κατασκευάστηκε το 1990. Μπόρεσα να συναντήσω τον Fabián Condori, έναν από τους ιδρυτές του, χάρη στον Óscar Olivera, ο οποίος εκείνη την εποχή ηγούνταν του συνδικάτου των βιομηχανιακών εργατών και από τη θέση του έπαιξε ηγετικό ρόλο στην αγροτική, εργατική και λαϊκή εξέγερση. «Κάθε οικογένεια συνεισέφερε ένα μπολιβιάνο το μήνα για εκρηκτικά, εργαλεία και χώρους γραφείων. Κάθε οικογένεια έπρεπε να σκάβει έξι μέτρα το μήνα σε βάθος μισού μέτρου, όλα σε βραχώδες έδαφος, μια πολύ δύσκολη και αργή δουλειά που απαιτούσε τρία χρόνια προσπάθειας», εξήγησε ο Ντον Φαμπιάν.
Στη διάρκεια των τριών ετών που χρειάστηκαν για να ολοκληρωθεί το έργο, πραγματοποιήθηκαν 105 συνελεύσεις, μία κάθε 10 ημέρες. «Το πρόβλημα ήταν ότι οι άνθρωποι δεν είχαν ανάπαυλα. Επέστρεφαν σπίτι από τη δουλειά για να ξαναδουλέψουν. Κάθε οικογένεια έπρεπε να συνεισφέρει 35 οκτάωρες εργάσιμες ημέρες. Μπορούσε να εργαστεί οποιοδήποτε μέλος της οικογένειας αλλά δούλευαν, κυρίως οι γυναίκες. Όλες είχαν φουσκάλες και ήταν πολύ κουρασμένες. Αξίνα, φτυάρι, καρότσι, κοσκίνισμα του χώματος, συμπίεση: ήταν πολλή, πολλή δουλειά. Συνειδητοποίησα ότι οι γυναίκες είναι πιο εργατικές », θυμόταν ο Φαμπιάν όταν ήταν σχεδόν 80 ετών.
Η άλλη ομάδα, αυτή των αρδευτών, αποτελείται από καλλιεργητές που έχουν τις δικές τους πηγές νερού, όπως ποτάμια, λίμνες και πηγάδια, τις οποίες διαχειρίζονται πριν από την άφιξη των Ισπανών. Για να ξεπεράσουν τον κατακερματισμό, έπρεπε να οργανωθούν σε περιφερειακή κλίμακα. Για τέσσερα χρόνια, μεταξύ 1994 και 1998, οι τοπικοί αρδευτικοί σύλλογοι διεξήγαγαν τον «πόλεμο των πηγαδιών» για να υπερασπιστούν τις πηγές τους. Ο πόλεμος αυτός οδήγησε στην ενδυνάμωση των ενώσεων και στην ενίσχυση του περιφερειακού συντονισμού.
Καθώς πλησίαζε η ιδιωτικοποίηση όλων όσων είχαν χτίσει για δεκαετίες, οι αγρότες και οι αστικές γειτονιές σχημάτισαν την «Coordinadora en Defensa del Agua y la Vida» (Συντονιστική Επιτροπή για την Υπεράσπιση του Νερού και της Ζωής). Σε αυτήν την επιτροπή συνέκλιναν δύο κουλτούρες πολύ παρόμοιες οργανωτικά και αγωνιστικά, που βασίζονταν στην αυτονομία κάθε τοπικής συλλογικότητας και στον συντονισμό του αγώνα με πολύ χαμηλά επίπεδα γραφειοκρατικοποίησης ή, αν προτιμάτε, όπου η άμεση δημοκρατία έπαιζε σημαντικό ρόλο.
Η Συντονιστική Επιτροπή ηγήθηκε των μπλόκων, των διαδηλώσεων και μιας σειράς αγώνων που οδήγησαν σε μια ισχυρότατη νίκη τον Απρίλιο του 2000, δείχνοντας στον κόσμο ότι «ναι, μπορούμε να τα καταφέρουμε» αν υπάρχει συλλογική οργάνωση και αποφασιστικότητα. Εκείνη τη χρονιά έγινε η εξέγερση της κοινότητας Αϊμάρα στα υψίπεδα της Βολιβίας και την επόμενη χρονιά έγινε η εξέγερση του λαού της Αργεντινής, στις 19 και 20 Δεκεμβρίου 2001. Υπήρξε ένα πραγματικό κύμα νικών από τα κάτω.
Οι πολεμιστές του νερού σύντομα συνειδητοποίησαν ότι δεν βρίσκονταν αντιμέτωποι με την παραδοσιακή εναλλακτική λύση μεταξύ του κράτους και του ιδιωτικού τομέα, λύση η οποία ήταν πάντα περιορισμένη και συγκεχυμένη. Πρότειναν «κοινοτική» ιδιοκτησία για τη διαχείριση των υπηρεσιών ύδρευσης, ώστε να μην εξαρτώνται από το Κράτος αλλά από τον οργανωμένο πληθυσμό. Δεν είναι δημόσια ιδιοκτησία, αν και σύμφωνα με το νόμο και μια ορισμένη αριστερά είναι μάλλον «ιδιωτική», όπως όλα όσα δεν είναι κρατικά σύμφωνα με αυτή την κοσμοθεωρία.
Πάνω απ’ όλα, έδειξαν ότι μπορεί κανείς να αγωνιστεί χωρίς ηγέτες ή κόμματα και ότι ένας οργανωμένος λαός είναι ικανός για μεγάλους θριάμβους μόνος του.
*Κοινότητα Άρδευσης: Μια Κοινότητα Άρδευσης ορίζεται ως μια ομάδα όλων των ιδιοκτητών μιας αρδευόμενης περιοχής, οι οποίοι υποχρεούνται από το νόμο να συνεργαστούν για την αυτόνομη και κοινή διαχείριση των δημόσιων υδάτων, σε μη κερδοσκοπική βάση.
Πηγή: Comune-info.net
