Ο Γιώργος Μουτάφης από την εμπόλεμη ζώνη της Ουκρανίας εμφανίστηκε στην οθόνη του Ολύμπιον. Ένας “πολεμικός” ανταποκριτής της πρώτης γραμμής έφερε το έργο του στην μεγάλη οθόνη και συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό. Μία διαδρομή ζωής που αφορά το προσφυγικό. Μία κρίση που βιώνει η Ελλάδα αφενός λόγω της γεωπολιτικής θέσης κι αφετέρου λόγω της αδύναμης θέσης της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι μπορεί να έκανε όμως τον σκηνοθέτη – φωτογράφο να πάρει αυτή την πρωτοβουλία (να επιλέξει αυτό το επάγγελμα) που επηρεάζει ολόκληρη τη ζωή του;
“Μαθαίνω απ΄ αυτούς τους ανθρώπους. Έχω αναθεωρήσει. Έμαθα να εκτιμώ τα απλά. Άλλαξα τον τρόπο που σκέφτομαι. Οφείλω πράγματα σε αυτούς” … Παραδοχή. Ειλικρίνεια. Πρώτη εικόνα το λιμενικό σε αποστολή. Τι σημαίνει να πετάς το σχοινί; Ποια η τύχη αυτού που θα το πιάσει; “Ποιος είναι ο Τούρκος”; Aπό το 2019 μέχρι σήμερα τα “push back” από την Ελλάδα προς την Τουρκία έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Διεθνή μέσα ενημέρωσης και φορείς υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατακρίνουν αυτήν την πολιτική (ελληνικής πλευράς και Frontex). Ο αρμόδιος Υπουργός, Νότης Μηταράκης μιλάει για “προπαγάνδα” της γειτονικής χώρας. Πού βρίσκεται η αλήθεια;
Οι φωτογραφίες και τα βίντεο μιλούν μάλλον από μόνα τους. Ο δημιουργός αποφεύγει να πάρει ξεκάθαρη θέση. Το θεωρεί ενδεχομένως περιττό, πιθανώς να αφορά και τη δεοντολογία του λειτουργήματός του. Ο φράκτης που υψώθηκε πριν χρόνια στην Ειδομένη, μου φέρνει συνειρμικά στο μυαλό τα βιβλία του Τιμ Μάρσαλ (“Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας, Υψώνοντας Τείχη, Η δύναμη της Γεωγραφίας). Πάντα πρέπει να καταφέρνουμε να πάρουμε απόσταση από τα γεγονότα και να αντικρύζουμε την κατάσταση σφαιρικά. Να περνάει ο απαιτούμενος χρόνος και στη συνέχεια να βγαίνουν τα συμπεράσματα.
Όταν μιλάμε για μία δουλειά δεκαετίας, ίσως ακόμα και περισσότερο, εύκολα κατανοεί κανείς πόσο μεγάλη αξία έχει το μοντάζ (αυτό το κομμάτι ανέλαβε η Τζένυ Τσιροπούλου). Κόψε, ράψε, φτιάξε. Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει μία πολύ δυνατή εικόνα και κλείνει με μία αντίστοιχη περιγραφή χωρίς απτό υλικό. Όλος αυτός ο εγκλωβισμός περνάει στη ψυχοσύνθεση του θεατή. Έχουμε αποτύχει ως κοινωνία, ως κράτος, ως ένωση, ως ανθρωπότητα όταν το 2022 αυτό το δράμα συνεχίζεται με υψηλούς ρυθμούς. Τώρα μάλιστα ξεσπάει μία νέα προσφυγική κρίση από την Ανατολική Ευρώπη.
Με λιτότητα αφηγηματικών μέσων ο Μουτάφης συνοψίζει το έργο του στην εξής φράση: “Μύριζα τον θάνατο πριν τον αντικρίσω”. Ναι σε αυτό το “απώτατο” σημείο έφτασε. Ήξερε προς τα που να κατευθυνθεί. Η δουλειά του είναι ένα βαρύ συμβόλαιο με αυτονόητες συνέπειες. Μία απόφαση χωρίς επιστροφή και με τεράστιο αντίκτυπο στους γύρω του. Ο χρόνος κυλάει, η ζωή συνεχίζεται, τα τραύματα όμως αυτά δε θα επουλωθούν ποτέ. Ως επιμύθιο μου μένει το εξής: Ποιος έχει την ευθύνη, αλλά κυρίως ποιος προσπαθεί πραγματικά ώστε να βρεθεί λύση;
