Του Αβραάμ Βαμβακά
Αντίθετα με όλες τις άλλες φορές που η φράση «το συνέδριο του κόμματος λαμβάνει χώρα σε μια κρίσιμη περίοδο» αποτελεί κοινοτυπία, το 19ο Συνέδριο του ΚΚΕ πράγματι συνέρχεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη πολιτικά συγκυρία, τόσο για τη Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο, όσο και για το ίδιο. Η καπιταλιστική κρίση όχι μόνο δεν φαίνεται να ξεπερνιέται αλλά αντίθετα βαθαίνει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο με πιο πρόσφατο «θύμα» της το κυπριακό λαό, η Ελλάδα διανύει αισίως τον πέμπτο χρόνο οικονομικής ύφεσης με τις ενδείξεις για «ανάκαμψη» να είναι κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικές, ενώ στο εγχώριο πολιτικό πεδίο το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα κλονίστηκε συθέμελα από τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2012, άντεξε όμως και αναδιαταγμένο, συνεχίζει την εφαρμογή σκληρών αντιλαϊκών μέτρων.
Το ΚΚΕ σε όλο το προηγούμενο διάστημα βίωσε μια σκληρή αντίφαση: αν και αισθάνεται δικαιωμένο από την εξέλιξη των πραγμάτων στο οικονομικό πεδίο, καθώς ορθώς είχε προβλέψει την οικονομική – καπιταλιστική κρίση, εντούτοις είδε τα εκλογικά του ποσοστά να μένουν στάσιμα και τελικά να συρρικνώνονται στις 17 Ιουνίου 2012. Αν και είδε τα μπλοκ του να μαζικοποιούνται και το ΠΑΜΕ να δυναμώνει όλη την προηγούμενη περίοδο, αργά αλλά σταθερά, οι εκλογείς του γύρισαν την πλάτη. Μολονότι φαίνεται πως επιβεβαιώνεται όταν καλούσε τον ελληνικό λαό να μην εμπιστευτεί τον ΣΥΡΙΖΑ (καθώς η υποχώρηση του τελευταίου προς πιο συντηρητικές θέσεις σε μια σειρά ζητημάτων – οικονομία, πολιτικές συμμαχίες κ.α. – είναι εμφανής), και πάλι η (δημοσκοπική τουλάχιστον) απήχησή του παραμένει χαμηλή.
Όποιος γνωρίζει την πολιτική αντίληψη του ΚΚΕ και των μελών του, δεν θα βρει παράδοξο ότι οι αντιφάσεις αυτές βρέθηκαν σε δεύτερη μοίρα τόσο στο κείμενο θέσεων της ΚΕ, όσο και στον προσυνεδριακό διάλογο. Οι εκλογές αποτελούν για το ΚΚΕ μια «στάση» στην ταξική πάλη, η οποία είναι το σημαίνον και η οποία δίνεται κάθε μέρα και σε κάθε τόπο. Λογικά, λοιπόν, αυτό που απασχόλησε το ΚΚΕ στις θέσεις και στον προσυνεδριακό διάλογο, ήταν η ιδεολογικοπολιτική πλατφόρμα του κόμματος, η μελλοντική τακτική και η διόρθωση των σφαλμάτων της προηγούμενης περιόδου.
Οι θέσεις της ΚΕ εστίασαν την κριτική κυρίως στην ανεπαρκή δουλειά των καθοδηγητικών οργάνων και στον εφησυχασμό και τη μη έγκαιρη διάγνωση των νέων πολιτικών ισορροπιών και παράλληλα εισέφεραν ένα νέο δεδομένο: την αλλαγή της λογικής του ΑΑΔΜ και το «πέρασμα» στη «Λαϊκή Συμμαχία». Επί των θέσεων αναπτύχθηκε ένας πλούσιος προσυνεδριακός διάλογος στον οποίο τα ζητήματα που κυριάρχησαν ήταν τα εξής: η θεωρητική προσέγγιση περί της θέσης της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, το ζήτημα της τακτικής, η δομή της «Λαϊκής Συμμαχίας» και η απεμπόληση των στόχων του ΑΑΔΜ, το ζήτημα του εάν υπάρχει μεταβατικό στάδιο μεταξύ καπιταλισμού – σοσιαλισμού ή όχι καθώς και άλλα θέματα όχι λιγότερο σημαντικά (π.χ. η δομή της αγροτικής οικονομίας, ζητήματα προπαγάνδας κ.α.).
Οι διαφορετικές απόψεις που εκφράστηκαν στον προσυνεδριακό διάλογο, πολλές φορές σε έντονο τόνο, μπορούν να μας οδηγήσουν σε ορισμένα συμπεράσματα. Πρώτον καταρρίπτουν το μύθο περί επιβεβλημένης ομοιομορφίας απόψεων εντός του κόμματος και επαναφέρουν την επικαιρότητα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Δεύτερον, είναι ξεκάθαρο από τα κείμενα ότι οι επικριτές μέρους ή του συνόλου των θέσεων δεν αποτελούν μια ενιαία ομάδα με κοινά χαρακτηριστικά δομές κλπ, δεν αποτελούν μια φράξια εντός του κόμματος. Τρίτον αναδεικνύουν την λανθασμένη προσέγγιση ορισμένων στελεχών του κόμματος – όχι του ίδιου του κόμματος – να ανακαλύπτουν με μεγάλη ευκολία εχθρούς, προβοκάτορες και οπορτουνιστές. Τέταρτον φαίνεται ότι οι διαφωνούντες αποτελούν μια περιορισμένη μειοψηφία εντός του κόμματος.
Όλα τα πολιτικά προσυνεδριακά δεδομένα, συγκλίνουν στις ακόλουθες εκτιμήσεις: το 19ο Συνέδριο του ΚΚΕ σε ελάχιστα πράγματα θα αλλάξει το κόμμα, όπως μέχρι σήμερα το ξέρουμε (άλλωστε, στα κομμουνιστικά κόμματα τα πράγματα αλλάζουν στα 20α συνέδρια, όπως χαριτολογώντας μου έλεγε προχθές ένας καλός φίλος). Η ηγεσία θα αλλάξει, αλλά αυτό για την πολιτική ουσία, είναι ήσσονος σημασίας – τουλάχιστον στα κομμουνιστικά κόμματα. Η νέα ΚΕ θα είναι ανανεωμένη και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τις πολιτικές καταβολές και τις κοινωνικές γειώσεις των νεοεκλεγέντων μελών της. Το ενδιαφέρον για τις πολιτικές διεργασίες βρίσκεται στη στάση που θα κρατήσουν οι διαφωνούντες την επόμενη ημέρα του Συνεδρίου. Αν δηλαδή θα επιλέξουν να παραμείνουν και να παλέψουν τις θέσεις του εντός του κόμματος ή αν θα αποχωρήσουν, διαφωνώντας ριζικά με τη καταστατική και θεσμική πολιτική προσέγγιση του 19ου Συνεδρίου. Σε άλλες εποχές και σε παρόμοιες περιπτώσεις, θα ήταν σχεδόν βέβαιο ότι είτε θα συνέβαινε το πρώτο, είτε απλά οι διαφωνούντες θα «πήγαιναν σπίτι τους». Η πολιτική όμως ρευστότητα που μεταξύ άλλων μας κληροδότησε η καπιταλιστική κρίση, καθιστά τις απόλυτες βεβαιότητες κενό γράμμα.
Ο Αβραάμ Βαμβακάς, είναι Δικηγόρος, Μεταπτυχιακός φοιτητής Τμήματος Πολιτικών Επιστημών