Francisco Ferrer i Guàrdia 1
4 Ιανουαρίου 1859 – 13 Οκτωβρίου 1909
«Σκοπεύσατε καλά φίλοι μου,
δεν είσαστε υπεύθυνοι.
Είμαι αθώος.
Ζήτω το μοντέρνο σχολείο.»
“Μια μέρα σαν τις άλλες”
Μια μέρα σαν κι αυτή ή σαν τις προηγούμενες ή μια μέρα παρόμοια σαν αυτές που ζούμε σήμερα, το 1909, ο παιδαγωγός και ιδρυτής του πρώτου Μοντέρνου Σχολείου Francisco Ferrer εκτελέστηκε από το ισπανικό κράτος και την καθολική εκκλησία, επειδή διαπαιδαγώγησε χιλιάδες παιδιά για μια ζωή χωρίς εξουσία, δόγματα και εθνικισμούς.
Το κίνημα των Μοντέρνων Σχολείων, ένα κίνημα για την χειραφέτηση του παιδιού και για την απελευθέρωση της παιδικής ηλικίας από τους μύθους και τα κανονιστικά στερεότυπα. Η εκτέλεση του Ferrer στις 13 Οκτωβρίου 1909 ενέπνευσε την δημιουργία σχολείων σε Ευρώπη και Αμερική. Σκοπός της E. Goldman, A. Berkman, της Ν. Dick… δεν ήταν μόνο η δημιουργία νέων σχολείων, αλλά η πρόταση για μια νέα κουλτούρα, μια νέα ζωή, ένα καινούριο δικαιότερο κόσμο. Ο Ferrer έγινε σύμβολο της ελεύθερης σκέψης και ο θάνατος του ημέρα μνήμης για την ελευθεριακή εκπαίδευση.
“Στα σχολεία που πήγα δεν διδάσκουν το μίσος”
Τα σχολεία του χτες και του σήμερα, τα σχολεία του μιλιταρισμού, του εθνικισμού, των ταξικών, έμφυλων και φυλετικών διαχωρισμών και αποκλεισμών.
Τα σχολεία των παρελάσεων, της σημαίας, του εθνικού ύμνου και των επετείων, το σχολείο ως μηχανισμός συγκρότησης και αναπαραγωγής της εθνικής ταυτότητας, της ομογενοποίησης, της πειθάρχησης και του ελέγχου.
Αντιμιλιταριστική παιδαγωγική
«Το σχολείο υποτάσσει τα παιδιά σωματικά, ηθικά και νοητικά στοχεύοντας στον έλεγχο της ανάπτυξης των δυνατοτήτων τους όπως ορέγεται η εξουσία.. ”Εκπαίδευση” σήμερα στην πράξη σημαίνει οι μαθητές τιθασεύονται, δαμάζονται, εξημερώνονται. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να υπακούν, να πιστεύουν και να σκέφτονται, με γνώμονα τα δόγματα που κυριαρχούν στην κοινωνία.. σε τελική ανάλυση μετατρέπει τα παιδιά σε άτομα αυστηρά προσαρμοσμένα στον κοινωνικό μηχανισμό.»
Το χειρόγραφο σημειωματάριο “Ανακεφαλαίωση αντιμιλιταριστικών σκέψεων” (Pensiamentos Antimilitaristas) εκδόθηκε το 1903 από το Μοντέρνο Σχολείο και αποτελούσε μια ανθολογία αντιπολεμικών κειμένων σε επιμέλεια του Ζαν Γκραβ (συγγραφέα του βιβλίου “Οι περιπέτειες του Νονο”). Το βιβλίο “Πατριωτισμός και αποικισμός” (Patriotisme et Colonisation) κυκλοφόρησε το 1904 σε επιμέλεια Ελιζέ Ρεκλύ, και τα δυο βιβλία χρησιμοποιήθηκαν ως αναγνωστικά στο Μοντέρνο σχολείο και είναι αντιπολεμικά απανθίσματα από συγγραφείς από όλο τον κόσμο (Μοπασάν, Ανατόλ Φρανς, Τολστόι, Ζολά κ.α.). Ο πατριωτισμός και ο εθνικισμός αποτέλεσε σαν κυρίαρχο αφήγημα τον κορμό της ομογενοποίησης του πληθυσμού και την κατασκευή της εθνικής συνείδησης. Ο στρατός και ο πόλεμος είναι αναπόσπαστο εργαλείο του καπιταλισμού που συντηρεί και αναπαράγει τις κοινωνικές ανισότητες, τους αποκλεισμούς, το μίσος, τον θάνατο. «O Ferrer συμμεριζόταν τις απόψεις του Τολστόι ότι ο πόλεμος είναι νομιμοποιημένη σφαγή, ότι υποθάλπει το μίσος και την υπεροψία (Goldman,1911)». Ο Ferrer κατηγορείται για την τη διάδοση των αντιπολεμικών ιδεών, κρίθηκε ένοχος για την οργάνωση σχολείων που προωθούσαν τον αντικληρικαλισμό και τον αντιμιλιταρισμό, και για αυτό εκτελέστηκε.
Από τον Ferrer στον Freinet και στον Freire
Τα αντιπολεμικά παιδαγωγικά κινήματα καταρρίπτουν τον μύθο της ιδεολογικής ουδετερότητας του σχολείου, και πως η γνώση δεν είναι ουδέτερη. Η παιδαγωγική πράξη και η πολιτική πράξη έχουν δυσδιάκριτα όρια, μιας και η μία εμπεριέχει την άλλη, το αναλυτικό πρόγραμμα, οι παιδαγωγικοί στόχοι, το περιεχόμενο της γνώσης μπορεί είτε να συντηρούν και να αναπαράγουν το κυρίαρχο, είτε να δημιουργούν ρωγμές στο υπάρχον.
Μπορεί τα σχολεία από μόνα τους ως μηχανισμός, να μη μπορούν να αλλάξουν την κοινωνία, την ίδια στιγμή όμως που αναπαράγουν το κυρίαρχο μπορεί να μετασχηματιστούν σε πεδία αντίστασης.
Στην ερώτηση τι σχολεία οραματιζόμαστε, απαντάμε με την ερώτηση τι κοινωνία οραματιζόμαστε.
Αν δε προετοιμαστούμε και δεν προετοιμάσουμε στο εδώ και στο τώρα στιγμές της ουτοπίας, πως θα συνδημιουργήσουμε μια δικαιότερη κοινωνία με αξιοπρέπεια και σεβασμό;
Ας βρούμε η μία την άλλη για να συναντιόμαστε, να συναποφασίζουμε, να μελετούμε, να υλοποιούμε, να αλληλοβοηθιόμαστε, να δικτυωνόμαστε, να συγκατοικούμε, να εκπαιδευόμαστε..
για να ζούμε μαζί!
Από την στιγμή που εκδόθηκε το βιβλίο (2021) του Ferrer από τις εκδόσεις Στάσει Εκπίπτοντες έχει ταξιδέψει και παρουσιαστεί σε διάφορες πόλεις του ελλαδικού χώρου στην Αθήνα, στην Πάτρα, στα Γιάννενα, στην Θεσσαλονίκη, και το προηγούμενο Σάββατο στην Κέρκυρα στην Κατάληψη Αντινομία… ευχόμαστε να συνεχίσουν να ταξιδεύουν οι ιδέες του Ferrer στα ημερολόγια και τις γεωγραφίες!
Διαβάστε: την ιστορία του πρώτου Μοντέρνου Σχολείου του ίδιου, στα ελληνικά μεταφρασμένο από τον Χ. Ποζίδη και την Φ. Τσαλούχου “Η καταγωγή και τα ιδανικά του Μοντέρνου Σχολείου”, στα αγγλικά το “The Modern School Movement” του Paul Avrich για την ιστορία των ελευθεριακών σχολείων στην Αμερική μέχρι την δεκαετία του ’60, στα ιταλικά του Francesco Codello “Educazione e anarchismo” για το κίνημα των αναρχικών σχολείων στην Ιταλία μέχρι το 1926.
Ακούστε! “Tα σχολεία που πήγα” Αντίποινα & Social Waste-
Πηγή:fb/Το μικρό Δέντρο
