Με αφορμή τον θάνατο του Νάννι Μπαλεστρίνι αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα από το ποίημά του «Black out».
Ο Νάννι Μπαλεστρίνι (1935-2019) δημοσίευσε τα πρώτα ποιήματά του το 1953. Συμμετείχε στη Neoavanguardia, τη νέα λογοτεχνική πρωτοπορία που εμφανίστηκε στην Ιταλία τη δεκαετία του ’60.
Αναμείχθηκε ενεργά στα πολιτικά κινήματα της δεκαετίας του ’60 και του ’70. Το 1979 αναγκάστηκε να καταφύγει στη Γαλλία για να αποφύγει τη σύλληψη –ως υποτιθέμενος ηγέτης της Αυτονομίας– όπου παρέμεινε μέχρι την οριστική απαλλαγή του λίγα χρόνια αργότερα.
Στην Ελλάδα έχει έρθει δύο φορές για παρουσιάσεις του έργου του, την πρώτη στις 26 Νοεμβρίου 2005 στην Κατάληψη Φάμπρικα Υφανέτ (για την παρουσίαση του βιβλίου του “Οι αόρατοι” και μια συζήτηση για το ιταλικό ανταγωνιστικό κίνημα) και την δεύτερη στις 2 Νοεμβρίου 2012 στην Κατάληψη του Αρχείου 71 στην Αθήνα (για μια παρουσίαση του ποιητικού του έργου, καλεσμένος του περιοδικού “Τεφλόν”).
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα έργα του «Τα θέλουμε όλα», «Ο εκδότης», «Οι αόρατοι», «Καρμπόνια: Ήμασταν όλοι κομμουνιστές», «Furiosi» και «Σάντοκαν».
Tα παρακάτω αποσπάσματα είναι από το πρώτο μέρος της ποιητικής σύνθεσης σε μετάφραση για το περιοδικό Τεφλόν: Kyoko Kishida, Σταύρου Μπουκουβαλέα, Πέτρου-Ιωσήφ Στανγκανέλλη.
3.
στην απέραντη άπλα του αστραφτερού χιονιού
ως την πεδιάδα της Λομβαρδίας στο Μιλάνο και τα Απέννινα και από την άλλη ως τη Λυών και τις Cevenne
άνοιξε μια σχισμή γαλάζιου στον ουρανό και ο ήλιος δύοντας φώτισε τη γεμάτη από κόσμο Αρένα με τα σκαλοπάτια να γυαλίζουν βρεγμένα
ένα κομμάτι του Μιλάνο σταμάτησε
ποτέ η Αρένα του Μιλάνου δεν υπήρξε τόσο γεμάτη και φορτισμένη
έτοιμο για την τελετή
ο κρατήρας της Αρένας έγινε ένα γιγάντιο δοχείο
ένα γαλάζιο ποτάμι από τζην
ένα χαλί που πνίγει τα πλατώματα και κατεβαίνει για να κρύψει τελείως το λιβάδι
μία χίλιες εκατό χιλιάδες φωνές για να επικοινωνήσουμε
ένα χαλί από πλάτες κεφάλια χέρια που φαίνεται να κινείται σε κύματα υπό τις ριπές του αέρα
εδώ και μέρες στους τοίχους του Μιλάνο αστράφτει ένα μανιφέστο
5.
να εξερευνήσεις τις ατελείωτες δυνατότητες της φωνής για να φτάσεις στα έσχατα όρια του τραγουδιού
μια χίλιες εκατό χιλιάδες φωνές για να επικοινωνήσουμε
σταματά η φωνή
η φωτογραφία μιας χάρτινης καρδιάς μια καρδιά φτιαγμένη από τσαλακωμένη αφίσα συναυλίας που κατάφερε να χρησιμοποιήσει τη φωνή σαν όργανο
έτοιμο για την τελετή
όπως τον Μάη του 1968 προσφάτως δηλωμένος θαμμένος
το κοινό εμφανίστηκε με διαφορετική μορφή και μετατράπηκε σε κάτι διαφορετικό
όλες οι πιθανότητες ανάκαμψης που υπήρχανε τότε έχουν καεί
γιατί σήμανε την αρχή μιας εποχής και θα συνεχίζει να επιστρέφει
όλοι τότε έπρεπε να παραδεχτούν πως το δυσοίωνο πνεύμα του ’68 επέστρεψε
προς μεγάλη δυσαρέσκεια πολλών βρισκόμαστε ξανά στο έτος μηδέν
6.
ένα αντίο με ροκ
η φωτογραφία μιας χάρτινης καρδιάς μια καρδιά φτιαγμένη από τσαλακωμένη αφίσα συναυλίας ώρα να έρθει ειρήνη στην καρδιά
προς μεγάλη δυσαρέσκεια πολλών βρισκόμαστε ξανά στο έτος μηδέν
ας κοιτάξουμε πίσω στα προηγούμενα δέκα χρόνια και θα βρούμε εύκολα την αιτία αυτής της κατάπληξης
η επαναστατική του συνέπεια από την οποία θα ήθελε ν’ απαλλαγεί για να ονειρεύεται ήσυχα
η απόδειξη βρίσκεται στην κατάπληξη αυτή
γιατί σήμανε την αρχή μιας εποχής και θα συνεχίσει να επιστρέφει
έτος μηδέν γιατί όπως το 1968 κάθε προηγούμενη πολιτιστική ηγεμονία που επιβάλλεται στις νεότερες γενιές πρέπει να αναγνωρίσει τη δική της αδυναμία
το δυσάρεστο 1968 δεν θα τελειώσει ποτέ καταδεικνύοντας συγχρόνως το τέλος κάθε αξίωσης πολιτιστικής ηγεμονίας πάνω στους νέους το κοινό εμφανίστηκε με διαφορετική μορφή και μετατράπηκε σε κάτι διαφορετικό
7.
σαν εφιάλτης αυτού του πολιτισμού και αυτής της κοινωνίας
η επαναστατική του συνέπεια από την οποία θα ήθελε ν’ απαλλαγεί για να ονειρεύεται ήσυχα
το τέλος της κακής λογοτεχνίας της άμπωτης η οποία ήταν επίσης μία υποτιθέμενη ηγεμονία
το κοινό εμφανίστηκε με διαφορετική μορφή και μετατράπηκε σε κάτι διαφορετικό
η απόδειξη βρίσκεται ακριβώς στην πληθώρα των αντιδράσεων που τα μήντια κατέγραψαν
η Αρένα αρκεί για να σταματήσει αυτό το άσχημο όνειρο
που θα ήθελε να συνεχίσει να πουλάει τα προϊόντα του που κανείς δεν θέλει πια
προς μεγάλη δυσαρέσκεια πολλών βρισκόμαστε ξανά στο έτος μηδέν
κάθε μέρα στα ιταλικά εργοστάσια συμβαίνουν πολλά περισσότερα
το δυσάρεστο 1968 δεν θα τελειώσει ποτέ
τα νέα υποζύγια στη Φίατ κουβαλάνε το παρελθόν τους την ιδιωτική τους ζωή την εναντίωσή τους σε κάθε εξουσία η Φίατ φοβάται το μίσος τους για το εργοστάσιο
10.
αυτοί οι νέοι είναι από άλλον πλανήτη σχολίασε
είναι το σύμπαν των χρηστικών αξιών που συγκρούεται με το εργοστάσιο και την παραγωγή
και είναι πεπεισμένοι πως δεν υπάρχει κανένα όργανο ικανό να αλλάξει την ιδιωτική τους ζωή
δεν σκέφτονται παρά τη μέρα που θα αφήσουν τη Φίατ για
για να δουλέψουνε αλλά μόλις ηχεί η σειρήνα τρέχουν σαν λαγοί όποτε μπορέσουν παίρνουν αναρρωτική
η διαμελισμένη από τη μετανάστευση πόλη έχει γίνει απάνθρωπη από τα γκέτο όπου η ποιότητα ζωής είναι δραματική
ο μισθός δεν φτάνει αφού η μόνη δυνατή σύγκριση είναι οι ανάγκες που προκύπτουν
τα αφεντικά της Φίατ δεν είδαν ποτέ τους εργάτες να γελάνε και αυτό τους κάνει έξαλλους
δεν αφοσιώνονται στη δουλειά τους όπως τα χρόνια του οικονομικού θαύματος
το 1979 εξανεμίστηκε επίσης η ελπίδα το εργοστάσιο να αποτελέσει πεδίο της πάλης για την εξουσία
11.
οι νέοι βγαίνουνε από το εργοστάσιο και μπαίνουνε στο θέαμα
το 1979 εξανεμίστηκε επίσης η ελπίδα το εργοστάσιο να αποτελέσει πεδίο της πάλης για την εξουσία
πράγματι το 1969 οι εργατικές μάζες έσβησαν μια και καλή τον μύθο της μεγάλης επιχείρησης στην οποία ο εργαζόμενος χρωστούσε τα πάντα και συνέδεε με αυτή τον επαγγελματισμό τη δουλειά το ήθος του
η διαμελισμένη από τη μετανάστευση πόλη έχει γίνει απάνθρωπη από τα γκέτο όπου η ποιότητα ζωής είναι δραματική
ο μισθός δεν είναι πλέον μέτρο όπως για τις προηγούμενες γενιές της δυσαναλογίας μεταξύ των υπηρεσιών που παρήχθησαν και της αμοιβής
είναι το σύμπαν των χρηστικών αξιών που συγκρούεται με το εργοστάσιο και την παραγωγή
12.
στο εργοστάσιο δεν υπάρχει ελπίδα
η διαμελισμένη από τη μετανάστευση πόλη έχει γίνει απάνθρωπη από τα γκέτο όπου η ποιότητα ζωής είναι δραματική
Λίγα λόγια για το ποίημα από το περιοδικό Τεφλόν (τ.7):
Η γλώσσα παραμένει, κατά τη συνήθη τεχνική-καταγγελτική θέση του ποιητή, κατακερματισμένη. Όπως και στις άλλες συλλογές του, έχουμε να κάνουμε κι εδώ με θραύσματα λόγου και θρυμματισμένες προτάσεις –όχι ατάκτως ερριμμένα αλλά προσεκτικά αρχιτεκτονημένα– καθώς και πλήρη απουσία στίξης, στοιχεία τα οποία ξεβολεύουν μεν τον αναγνώστη, ταυτοχρόνως δε τον αφυπνίζουν, καθώς τον καλούν να ανακαλύψει τον βηματισμό του ποιήματος, να συμπληρώσει τα κενά και να κάνει τις όποιες συνδέσεις. Τα θραύσματα αυτά στα δύο εν λόγω έργα εμπεριέχουνε, μεταξύ άλλων, και πλείστες αναφορές στην πολιτική κατάσταση στην Ιταλία και στο ιταλικό επαναστατικό κίνημα –στο οποίο ο Μπαλεστρίνι συμμετείχε ενεργά– την περίοδο τέλη ’60-αρχές ’80.
Αν υπάρχει απεργία στη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, να είστε προσεκτικοί. Πρέπει να συνταχθεί ένας κώδικας ηθικής για την απεργία. Γίνονται συγκρούσεις στην Μπολόνια; Να είστε προσεκτικοί, πρέπει να διεξαχθούν διεξοδικές διαπραγματεύσεις. Κι όταν διαισθάνεται κανείς αποκλίνουσες συμπεριφορές, όταν προκύπτει μια δράκα αντιστεκόμενων που δεν αποδέχονται τον ηθικό κώδικα, τότε πρόκειται για μια μαύρη τρύπα. Η πιο όμορφη μαύρη τρύπα που έχει γίνει ποτέ ορατή ήταν στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια του μπλακάουτ. Διότι μέσα από το σκοτάδι μπορεί να ξεπροβάλει οτιδήποτε, μια μεγάλη μάζα, μια παράξενη πανίδα. (Felix Guattari, «Γιατί η Ιταλία;» στο Autonomia, Aπόψεις, αγώνες, μαρτυρίες των Ιταλών Αυτόνομων (1970-1980), Λέσχη Κατασκόπων του 21ου αιώνα, 2010).
Τη νύχτα της 13ης Ιουλίου του 1977 στη Νέα Υόρκη, κεραυνός χτυπά υποσταθμό ηλεκτροδότησης πυροδοτώντας μια σειρά από βλάβες στα ηλεκτρικά κυκλώματα της πόλης, η οποία για τις επόμενες 24 ώρες θα βυθιστεί στο σκοτάδι. Θα σημειωθούν πολυάριθμες απαλλοτριώσεις καταστημάτων και γενικευμένα επεισόδια · φωτιές θα ανάψουν για αντιπερισπασμό, η πυροσβεστική ολονυχτίς σε συναγερμό, το ίδιο κι η αστυνομία που προβαίνει σε 4.000 συλλήψεις. Ο Μπαλεστρίνι θα εμπνευστεί από το γεγονός και θα συλλάβει το Μπλακάουτ, μια δράση για φωνή, έχοντας κατά νου ως ερμηνευτή τον φίλο του πειραματιστή βοκαλίστα Demetrio Stratos. Η πρώτη παρουσίαση του έργου (στις 30 Μαρτίου 1979) θα είναι και η τελευταία. Ο Στράτος πεθαίνει τρεις μήνες μετά σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, την παραμονή μεγάλης συναυλίας στην Αρένα του Μιλάνο με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για τη νοσηλεία του, στην οποία, τελικά, χιλιάδες νεολαίοι τον αποχαιρετούν. Εν τω μεταξύ, στις 7 Απριλίου του ίδιου χρόνου, ο εισαγγελέας της Πάντοβα Pietro Calogero εκδίδει εντάλματα σύλληψης για σωρεία αγωνιστών του κινήματος της Αυτονομίας, με την κατηγορία της συμμετοχής στις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Ένας από αυτούς είναι και ο Μπαλεστρίνι, ο οποίος θα φορέσει τα πέδιλα του σκι και θα διαφύγει της σύλληψης περνώντας στη Γαλλία διαμέσου των Άλπεων.