Rosa Luxemburg 5.3.1871 – 15.1.1919
Karl Liebknecht 13.8.1871 – 15.1.1919
Τη νύχτα της 6ης Ιανουαρίου, ένα επαναστατικό συμβούλιο υπό τη διεύθυνση του Λίμπκνεχτ κήρυξε έκπτωτη την κυβέρνηση του σοσιαλδημοκράτη Φρίντριχ Έμπερτ. Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές της 19ης Ιανουαρίου, οι μαζικές διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα κλιμακώθηκαν σε ανοιχτό εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος καταστέλλεται αιματηρά από την κυβέρνηση & τον στρατό υπό την ηγεσία του Γκούσταβ Νόσκε (“κάποιος πρέπει να κάνει το λαγωνικό” φέρεται να έχει πει), καθώς ο Έμπερτ διέταξε τα Freikorps – οι πρώην στρατιώτες διέθεταν ακόμα όπλα και στρατιωτικό εξοπλισμό από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που τους έδινε ένα τρομερό πλεονέκτημα – να επιτεθούν στους σπαρτακιστές. Γρήγορα ανακατέλαβαν τους αποκλεισμένους δρόμους και τα κτίρια και πολλοί από τους εξεγερμένους παραδόθηκαν. 156 αντάρτες και 17 στρατιώτες των Freikorps έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των μαχών.
Το βράδυ της 15ης Ιανουαρίου, η Λούξεμπουργκ και ο Λίμπκνεχτ, ο οποίος είχε προσπαθήσει να κρυφτεί μετά την καταστολή, ανακαλύφθηκαν σε ένα διαμέρισμα στο Βίλμερσντορφ, συνελήφθησαν και παραδόθηκαν στη μεγαλύτερη μονάδα των Freikorps, τη βαριά οπλισμένη Garde-Kavallerie-Schützen-Division (την οποία οι Ναζί συγχώνευσαν αργότερα στα SA.) Ο διοικητής τους, λοχαγός Βάλντεμαρ Πάμπστ, τους ανέκρινε. Το ίδιο βράδυ, και οι δύο κρατούμενοι χτυπήθηκαν αναίσθητοι με τα κοντάκια των τουφεκιών και πυροβολήθηκαν στο κεφάλι.
Το 1967 ο Paul Celan έγραψε ένα ποίημα, “Du liegst”, τιμώντας τη μοίρα της Λούξεμπουργκ. Ο Celan παροτρύνει κρυπτικά τη Ρόζα να ακολουθήσει το περίπατο που πραγματοποίησε ο ίδιος.
Ακολουθεί μία δική μου μεταφραστική εκδοχή (με τη πολύτιμη βόηθεια του Νίκου Σκοπλάκη) του ποιήματος στα ελληνικά, μιας και δεν έχει μεταφραστεί:
Κείτεσαι στo μεγάλo αφούγκρασμα,
θάμνοι και χιόνι σε κυκλώνουν.Πήγαινε στον Σπρέε, πήγαινε στο Χάφελ,
Πήγαινε στα τσιγκέλια του χασάπη
Πήγαινε να δεις τα σουηδέζικα κόκκινα μήλα με τα καλαμάκια –Έρχεται το τραπέζι με τις προσφορές,
στρίβει από τη γωνία μιας Εδέμ –Ο άντρας έγινε κόσκινο, η γυναίκα
έπρεπε να κολυμπήσει, η γουρούνα,
για τον εαυτό της, για κανέναν, για όλους –Δεν θα βουίζει το Λάντβερ.
Τίποτα
τσιμουδιά.
Το ποίημα στο πρωτότυπο:
Du liegst im großen Gelausche,
umbuscht, umflockt.Geh du zur Spree, geh zur Havel,
geh zu den Fleischerhaken,
zu den roten Äppelstaken
aus Schweden –Es kommt der Tisch mit den Gaben,
er biegt um ein Eden –Der Mann ward zum Sieb, die Frau
mußte schwimmen, die Sau,
für sich, für keinen, für jeden –Der Landwehrkanal wird nicht rauschen.
Nichts
stockt.
Σημείωσεις πάνω στο ποίημα:
- Γράφτηκε στις 22-23.12 του 1967 στο Βερολίνο. Στο ποίημα o Paul Celan αφηγείται έναν περίπατο που έκανε ο οποίος τον οδήγησε στις όχθες των ποταμών Χαφελ και Σπρεε και στο Πλέτσενζεε(ο τόπος όπου εκτελέστηκαν οι συνωμότες της απόπειρας δολοφονίας του Χίτλερ τον Ιούλιο του 1944 και κρεμάστηκαν σε τσιγκέλια χασάπηδων), καθώς και σε μια χριστουγεννιάτικη αγορά.
- Κατά τη διάρκεια της παραμονής του ο Celan διάβασε το νεοεκδοθέν τότε βιβλίο “Η δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Τεκμηρίωση πολιτικού εγκλήματος”
- Ο Celan στην χριστουγεννιάτική άγορα είδε τα Äppelstaken / aus Schweden. Η αναφορά γίνεται σε στολισμό των Χριστουγέννων με μήλα και κεριά σε περίπτερο σουηδικής αγοράς. Τα τσιγκέλια του χασάπη, η σύνδεση του στολισμού της αγοράς με το τόπο και το τρόπο της εκτέλεσης αυτών που προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον Χίτλερ, δείχνει τη ιστορική μετάβαση αλλά και στο πλαίσιο της παράκλησης του Celan στη Ρόζα να δεί αυτούς τους χώρους, είναι μία απόπειρα να φανεί ότι οι τότε δολοφόνοι της Λούξεμπουργκ ήταν οι πρόγονοι των Ναζί.
- er biegt um ein Eden | γυρίζει γύρω από μια Εδέμ: Ο Celan μιλάει για το πρώην ξενοδοχείο Eden στην Budapester Strasse, το οποίο χρησίμευσε ως γενική συνοικία της Μεραρχίας Φρουράς Ιππικού το 1919 και όπου οι σπαρτακιστές ηγέτες Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ πέρασαν τις τελευταίες ώρες της ζωής τους. Το ξενοδοχείο μετά τους βομβαρδισμούς χτίζεται μία πανσιόν δευτέρης διαλογής. Το ιστορικής σημασίας τοπόσημο έχει υποβασιστεί σε μία απλή πανσιόν με το παλιό και συμβολικό όνομα – η ιστορία έχει κάνει τον κύκλο της, η ματαιότητα πλανιέται πάνω της.
- Der Mann ward zum Sieb, die Frau / mußte schwimmen, die Sau | Ο άντρας έγινε κόσκινο, η γυναίκα / έπρεπε να κολυμπήσει, η γουρούνα: βλ. την τεκμηρίωση που συγκεντρώθηκε στο προαναφερθέν βιβλίο : “Πλησίασα το τραπέζι και ρώτησα αν ο Δρ Λίμπκνεχτ ήταν πράγματι πραγματικά νεκρός, οπότε ένας από τους συντρόφους απάντησε ότι ο Λίμπκνεχτ είχε τόσες τρύπες στο σώμα του όσες και ένα κόσκινο. (σελ. 99)”: Για τη Λούξεμπουργκ ειπώθηκε: “Η γριά γουρούνα κολυμπάει ήδη”. (σελ. 129)” [προσωπική μετάφραση].
- Landwehrkanal: Ένα κανάλι 11 χιλιομέτρων παράλληλο με τον ποταμό Σπρέε που διέσχιζε μεγάλο μέρος του Βερολίνου. Μετά τη δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ στις 15 Ιανουαρίου 1919, το πτώμα της πετάχτηκε στο κανάλι, όπου δεν βρέθηκε μέχρι την 1η Ιουνίου. Σήμερα ένα μνημείο σηματοδοτεί το σημείο.
- nichts / stockt | τίποτα / τσιμουδιά: εδώ ο Celan πιθανότατα αναφέρεται σε μια γραμμή (την οποία σημείωσε οριακά) στον Θάνατο του Δαντόν του Μπύχνερ, όπου η Λουσίλ λέει λίγο πριν από την εκτέλεση του συζύγου της (IV, 8. Büchner, σ. 132):”Το ρεύμα της ζωής πρέπει να σταματήσει αν χυθεί έστω και μια σταγόνα.
Η γη θα πρέπει να πληγωθεί από αυτό το χτύπημα. Τα πάντα κινούνται, τα ρολόγια χτυπούν, ο χρόνος προχωρά, οι άνθρωποι τρέχουν, το νερό ρέει και ούτω καθεξής – τα πάντα εκεί μέχρι εκεί – όχι! δεν πρέπει να συμβεί, όχι – θέλω να καθίσω στο έδαφος και να ουρλιάξω, ώστε, τρομαγμένη, όλα τώρα να μείνουν ακίνητα, όλα να σταματήσουν, τίποτα πια να μην σαλεύει”. [προσωπική μετάφραση]
(Σ.τ.Μ: Οι σημειώσεις βασίζονται στην δουλειά του Pierre Joris, ο οποίος έχει υπάρξει ένας από τους σημαντικότερους σχολιαστές και επιμελητές του έργου του Celan).
Ich war, ich bin, ich werde sein
