Μια βασική συνέπεια της ένταξης μας στην ΕΕ ήταν η ουσιαστική εγκατάλειψη της υπαίθρου , η αστικοποίηση του πληθυσμού και εν τέλει το έντονα ελλειμματικό αγροτικό ισοζύγιο. Αν οι Έλληνες αγρότες βρουν μια πιο εύκολη, ή πιο προσοδοφόρα δουλειά στη πόλη δικαίως εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και τη γεωργία. Είναι έγκλημα όμως για τη χώρα να εισάγει για παράδειγμα πατάτες και λεμόνια από τις γειτονικές χώρες. Επίσης, έγκλημα για τη χώρα είναι ότι εξειδικευμένοι αγρότες γίνονται αστοί και αυτό είναι δρόμος χωρίς επιστροφή. Δε γίνεσαι αγρότης στα «σαράντα» σου. Αγρότης γίνεται το παιδί του αγρότη που ¨”σπουδάζει” τη γεωργία δίπλα στους γονείς του.
Μας βομβαρδίζουν τα ΜΜΕ για τις πολύ λίγες πετυχημένες περιπτώσεις επιστροφής αστών στη γεωργία και στην ύπαιθρο. Αποσιωπούν όμως συνειδητά τις πολύ περισσότερες αποτυχημένες προσπάθειες. Άνθρωποι επένδυσαν τις οικονομίες μιας ζωής στη γεωργία και απέτυχαν οικτρά, χάνοντας χρήματα και κουράγιο. Ήρθαν αντιμέτωποι με την έλλειψη αγροτικής πολιτικής και πόρων για τη γεωργία και απέτυχαν. Στη γεωργία πια απασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά μετανάστες και ηλικιωμένοι – συνταξιούχοι. Οι νέοι αγρότες αποτελούν την εξαίρεση. Επιπλέον, οι πόροι της ΕΕ δε διοχετεύονται πια σε νέες καλλιέργειες, σε αναδιάρθρωση καλλιεργειών, σε εκπαίδευση, σε υποδομές, σε συνεταιριστικές ή ομαδικές προσπάθειες, στη παραγωγή. Το διαλυμένο κράτος τους λιγοστούς διαθεσίμους πόρους τους διοχετεύει στο Ελντοράντο των ΑΠΕ, σε ξενοδοχεία σε κορεσμένες περιοχές κλπ. Έτσι δε περισσεύουν πόροι για το πρωτογενή τομέα, και οι λιγοστοί κατευθύνονται αποκλειστικά στην μεταποίηση αγροτικών προϊόντων από ιδιώτες που αποσκοπούν στο εύκολο και γρήγορο κέρδος και όχι στην ανάπτυξη στη γεωργία και στη βιωσιμότητα της αγροτικής εκμετάλλευσης. Αλλά και οι ανθρώπινοι πόροι περιορίζονται δραματικά. Ερευνητικά Ινστιτούτα προσανατολισμένα στη Γεωργία κλείνουν ή υπολειτουργούν, γεωργικές συναιτεριστικες βιομηχανίες κλείνουν η ιδιωτικοποιούνται . Το κράτος, ως υπουργείο Γεωργικής Ανάπτυξης απουσιάζει παντελώς στη χάραξη πολιτικής. Οι παραμελημένες τοπικές διευθύνσεις γεωργίας δεν εκτελούν ουσιαστικά το έργο τους, δε βοηθούν – συμβουλεύουν τους αγρότες, υπολειτουργούν. Τα παραδείγματα έλλειψης αγροτικής πολιτικής και οικονομικών πόρων είναι πάμπολλα. Πιο συγκεκριμένα:
Η ΑΤΕ ιδιωτικοποιήθηκε με τραγικές συνέπειες για τις συνεταιριστικές οργανώσεις αλλά και για τους αγρότες. Ουσιαστικός δανεισμός υπάρχει μόνο για τους νέους αγρότες και τη βιολογική γεωργία. Ακόμα και τα Ανοιχτά Δάνεια Αγροτών καταργήθηκαν. Όλες οι τράπεζες για την πλειοψηφία των αγροτικών εκμεταλλεύσεων προσφέρουν απλά έντοκη προεξόφληση της ενιαίας ενίσχυσης.
Ενώ η χώρα έχει ανάγκη από εξαγώγιμα προϊόντα, η κατεξοχήν εξαγώγιμη καλλιέργεια των βιολογικών αβοκάντο δεν επιδοτείται ως βιολογική καλλιέργεια. Οι μανδαρίνοι των κεντρικών υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργικής Ανάπτυξης έκαναν πάλι το θαύμα τους.
Η ουσιαστική ιδιωτικοποίηση του ΕΛΓΑ είχε σαν αποτέλεσμα να μην αποζημιώνονται πραγματικά οι ζημίες στην αγροτική παραγωγή. Η πιο συχνή ερώτηση στις ενώσεις κατά τη σύνταξη του ΟΣΔΕ είναι, κάνετε δήλωση ΕΛΓΑ και σε περίπτωση αρνητικής απάντησης απομειώνουν την εισφορά ΕΛΓΑ κατά 20%. Τι προγραμματισμός, τι κράτος!!!
Τι να πει κανείς για τη φετεινή κατάντια με την επιστροφή ΦΠΑ. Μέχρι πέρυσι η επιστροφή ΦΠΑ στους επιμελείς αγρότες δίνονταν το Μάιο, φέτος από Σεπτέμβρη και βλέπουμε. Το αίτημα της τρόικας για φορολόγηση των αγροτών θα μπορούσε άνετα να καλυφτεί αμέσως με ουσιαστική αύξηση του φορολογητέου εισοδήματος ανά στρέμμα με βάση το αντικείμενο σύστημα. Υπάρχει εμπειρία υπολογισμού τόσο από τον ΕΛΓΑ όσο και από την πρώην ΑΤΕ. Τα βιβλία Β κατηγορίας θα έπρεπε να είναι σε εθελοντική βάση η για μεγάλες εκμεταλλεύσεις ( πχ φορολογητέο εισόδημα με βάση το αντικειμενικό σύστημα πάνω από 10000 ευρώ). Παράλληλα, υποχρέωση, που δεν εκπληρώθηκε, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης είναι να ενημερώσει και να πείσει το Υπουργείο Οικονομικών για την παραοικονομία γύρω από τον αγροτικό κόσμο και τη πραγματική φοροδιαφυγή – εισφοροδιαφυγή. Για παράδειγμα:
- Ιδιωτικές μονάδες επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων που κερδοσκοπούν σε βάρος της αγροτιάς, ανεβάζουν τιμές στο ράφι και φοροδιαφεύγουν – εισφοροδιαφεύγουν ασύστολα με εικονικά τιμολόγια και ανασφάλιστη εργασία.
- Φυτώρια με τεράστιους τζίρους εμφανίζουν μηδενικά έσοδα
- Απασχολούμενοι στη γεωργία – χειριστές μηχανημάτων, εμβολιαστές, επισκευαστές μηχανημάτων κλπ – πληρώνονται μαύρα και φοροδιαφεύγουν – εισφοροδιαφεύγουν.
Τα γεωργικά εφόδια (λιπάσματα, σπόροι, κλπ) παράγονται στο πλούσιο Βορρά άλλα και στις αναπτυγμένες χώρες του Νότου (Ιταλία, Ισπανία). Σχεδόν τίποτα δεν είναι ελληνικό. Μια απλή επίσκεψη σε ένα γεωργικό κατάστημα είναι εντελώς αποκαρδιωτική.
Υπάρχουν βέβαια και φιλότιμες προσπάθειες αγροτών να παραμείνουν στην ύπαιθρο με αναδιαρθρώσεις καλλιεργειών. Για παράδειγμα στη Δυτική Κρήτη προωθείται δυναμικά από τους παραγωγούς η καλλιέργεια του αβοκάντο άλλα και η αντικατάσταση των προβληματικών οπωρώνων με νέους σε δυναμικές ποικιλίες όπως μανταρίνια Αγκόρ, κοκινόσαρκα grey, λεμόνια στη θέση του ομφαλοφωρου πορτοκαλιού. Αυτές οι προσπάθειες γίνονται χωρίς κρατικές η και κοινοτικές ενισχύσεις, χωρίς δανειοδοτήσεις από τον τραπεζικό τομέα, χωρίς καθοδήγηση από το κράτος, χωρίς το κατάλληλο πολλαπλασιαστικό υλικό. Γίνονται όμως με πολύ μεράκι και επιμέλεια και προσωπικά πιστεύω ότι θα πετύχουν σε αντίθεση με την αναδιάρθρωση του 1990 που απέτυχε παταγωδώς πάρα τις ευλογίες του Κράτους και τις επιδοτήσεις της ΕΕ.
Κάποτε πρέπει να δούμε τη πραγματικότητα κατάματα σε σχέση με τις εκθέσεις των αγροτικών τοπικών προϊόντων που συχνά καταλήγουν σε τουριστικές φιέστες του καλοκαιριού και συχνά προσβάλλουν βάναυσα την αισθητική μας, εξυπηρετούν απλά ως λαϊκές αγορές τους μικροπωλητές λιανέμπορους και δεν έχουν σχέση με την προώθηση των αγροτικών μας προϊόντων.
Τα ευχολόγια και τα καλά λόγια του κ. Τσαυτάρη δεν αρκούν. Χρειάζεται αγροτική πολιτική και πάνω από όλα πόροι για να υπάρξει αγροτική ανάπτυξη. Υπάρχουν σημαντικά περιθώρια αύξησης της αγροτικής παράγωγης και αύξησης των εξαγωγών τόσο σε υφιστάμενες καλλιέργειες όσο και σε νέες δυναμικές καλλιέργειες. Αυτός ο τόπος είναι ευλογημένος. Χρειάζονται όμως άλλοι άνθρωποι στις επιτελικές θέσεις και πάνω από όλα, άλλοι προσανατολισμοί.
* Ο Μανόλης Ντουντουνάκης είναι Μ.Δ.Ε. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π.