«Τραγουδάω για να αισθάνομαι τον κόσμο όπως τον ονειρεύομαι»
Συνέντευξη: στην Κική Μουστακίδου για το sarothron.gr
Θα μπορούσε κανείς να πει πως η συνάντησή μας ξεκίνησε από το τηλέφωνο. Όταν την κάλεσα για να κανονίσουμε τη συνέντευξη, μου ζήτησε να κάνουμε μια κουβέντα ουσιαστική. Της το εγγυήθηκα, γιατί ακριβώς αυτή ήταν και η δική μου ανάγκη: να κάτσουμε σε ένα τραπέζι και να ανταλλάξουμε τα λόγια μας.
Δώσαμε ραντεβού νωρίς το πρωί. Με ζήτησε στο μπαρ με το ονοματεπώνυμό μου και ανέβηκε τα σκαλιά του Σάρωθρον. Σκέφτηκα ότι η αύρα της Βούλας Σαββίδη είναι τόσο βαθιά όσο και η φωνή της. Εύθραυστη και μεγαλοπρεπής, ξεκίνησε να μοιράζεται την αλήθεια της πριν ακόμη πατήσω το κόκκινο κουμπί του «rec».
Δεν μιλήσαμε για τον Μάνο Χατζιδάκι και τα ρεμπέτικα των «Πέριξ», δεν αναφερθήκαμε στα πολλά χρόνια που έζησε στην Αθήνα και στην αραιή, μα σημαντική παρουσία της στην ελληνική δισκογραφία με τραγούδια του Μίμη Πλέσσα, του Ηλία Λιούγκου, του Νότη Μαυρουδή, του Τάσου Γκρους, του Γιώργου Καζαντζή και πολλών άλλων.
Φέραμε την συζήτηση στο τώρα, στην Βούλα του 2017 και στο προσωπικό της «προχώρημα», στον τρόπο που οι νέοι την ανακαλύπτουν μέσα από το Διαδίκτυο. «Αλλιώς το είχα φανταστεί, κι αλλιώς το πράγμα μου προκύπτει», θα μου τραγουδούσε λίγη ώρα αργότερα, όταν μεταφέραμε τους καφέδες μας στην αυλή του μαγαζιού για να χαζεύουμε τον κόσμο να περνά.
«Δεν πειράζει», ήθελα να πω. Κάθε φορά που τα πράγματα προκύπτουν, κάποιος τυχαίνει να βρίσκεται εκεί και να τα υποδέχεται.
Προσωπικά σας γνώρισα με το «Αυτό που δεν κατάφερα». Ένιωσα κάποια στιγμή στη ζωή μου ότι ήμουν εγκλωβισμένη σε ένα περιβάλλον που δεν μπορούσα να αλλάξω, άκουσα αυτό το τραγούδι σας και έκλαψα. Είναι βαρύ φορτίο το να δίνεις φωνή στο δάκρυ του κόσμου;
Α, ξέρετε, εγώ γι’ αυτό τραγουδάω, για να κλαίει ο κόσμος. Χαριτολογώντας έλεγα στους φίλους μου: «έχω δει να κλαίνε όταν τραγουδάω. Αλλά και όταν με συναντούν στο δρόμο;». Δεν είναι υπερβολή, το ζω και αυτό. Δεν φτάνει μια ωραία φωνή. Υπάρχουν πολλές ωραίες φωνές που μάλιστα δεν είναι και τραγουδιστές. Το θέμα είναι να έχεις το duende που λέει ο Λόρκα. Το θείο και το δαιμόνιο. Υποθέτω ότι το ηχόχρωμα της φωνής μου αναμοχλεύει επιθυμίες, ταρακουνάει το συνειδησιακό βόλεμα. Δεν ξέρω τι ακριβώς, πάντως αναγάγει πράγματα που είναι καταχωνιασμένα γιατί δεν βοηθάει το γύρω μας να τα βγάλουμε προς τα έξω.
Τι συναισθήματα σας προκαλεί αυτό;
Θα σας πω τι με κάνει να αισθάνομαι η τέχνη μου, το τραγούδισμα. Με κάνει να αισθάνομαι τον κόσμο όπως εγώ τον ονειρεύομαι.
Εσείς με τι κλαίτε;
Θα έλεγα ότι εύκολα συγκινούμαι. Αρκετά εύκολα. Αλλά με πράγματα που έχουν αλήθεια, όχι μια επίφαση. Και επειδή πιστεύω ότι πάντα διέθετα ένα βαθύ ένστικτο, αυτό με βοηθάει. Γίνεται όλο πολύ απλά.
Αλλάζουμε όσο μεγαλώνουμε; Όταν κοιτάζετε σε φωτογραφίες τον 20χρονο εαυτό σας, θυμάστε τι σκεφτόσασταν τότε, τι νιώθατε;
Θα σας πω κάτι, το συνειδητοποίησα μέσα στα χρόνια. Ξέρετε, αισθανόμουν λίγο παράταιρη. Πάντα είχα τη συνείδηση της ασημαντότητάς μας. Δεν ξέρω αν σε αυτό συνέβαλε η απώλεια του πατέρα μου στην παιδική μου ηλικία, αλλά είναι μια σταθερά που κουβαλάω από χρόνια. Οπότε, όλη αυτή η άμετρη φιλοδοξία που κυριάρχησε ήταν κάτι που δεν με αντιπροσώπευε. Ήμουν ένας άνθρωπος που οι πρακτικές και η νοοτροπία του χώρου από την αρχή με τρόμαξαν και το να υπάρχεις σε ένα χώρο που ελάχιστοι άνθρωποι είναι οι εξαιρέσεις καταλαβαίνετε τι «βάσανο» είναι.
Λέει το τραγούδι σας: «Ό, τι κι αν έχω στη ζωή στο λάθος το χρωστώ». Για ποια λάθη σας δεν θα μετανιώσετε ποτέ;
Για αυτά που οι άλλοι βλέπουν ως λάθη, ενώ εγώ βλέπω ότι αυτά με προχώρησαν. Μιλάω για το προσωπικό μου προχώρημα, σαν Βούλα. Εγώ νικητές θεωρώ τους ηττημένους. Θεωρούν πετυχημένο κάποιον ανάλογα με το πόσα λεφτά έχει, τι μάρκα αυτοκίνητο κυκλοφορεί, τι σπίτι έχει. Για μένα αυτά είναι αδιανόητα πράγματα. Η αξία ενός ανθρώπου έχει να κάνει καθαρά με την προσωπική του υπόσταση, με το ποιος είναι, ποιος είναι ο κώδικας αξιών του.
Λέει ξανά ένα άλλο τραγούδι σας: «Πώς πέρασε όλος ο χειμώνας/ όπως περνάει μισός αιώνας μες στη σιωπή». Νιώθετε οικεία με την σιωπή;
Α, οι παρατεταμένες μου σιωπές… Νιώθω απίστευτα οικεία με την σιωπή. Θα σας πω ένα απόφθεγμα που είχα γράψει όταν ήμουν στο δωμάτιό μου, με τις σκέψεις μου. Έβρεχε καταρρακτωδώς και πήρα το μολύβι και έγραψα: «έτσι καθώς η βροχή ακούγεται παράφωνα/ με τρομάζει η αρμονία της σιωπής μου».
Τι το μαγικό υπάρχει στη σιωπή;
Η πλήρης ελευθερία. Στη μοναχικότητα και στην αδράνεια είσαι απόλυτα ελεύθερος.
Ποια είναι η σχέση σας με τα μεγάλα λόγια;
Τα λόγια τα μεγάλα δεν με γοητεύουν. Οι μεγάλες πράξεις με γοητεύουν. Πάντα αντλώ ερεθίσματα και αισιοδοξία από τις εξαιρέσεις. Ποτέ η ανθρωπότητα δεν προχώρησε από το κοπάδι των αγελαίων, που βέβαια ανάλογα με την οδό που θα ακολουθήσεις υπάρχει και το ανάλογο τίμημα. Δεν υπάρχει τίποτα στη ζωή χωρίς τίμημα.
Μπορεί η αποχή από την μουσική να είναι με έναν τρόπο ένα άλλο είδος μουσικής από μόνη της;
Κάθε φορά που βγαίνω στη σκηνή είναι σαν να μην έχω λείψει ούτε μια μέρα. Δεν ξέρω πώς γίνεται αυτό, ίσως στοίχειωσα σε μια μερίδα του κόσμου. Είμαι πολύ ευγνώμων απέναντι στο κοινό, είναι μια τεράστια αγκαλιά. Συνωμοτούμε με τα μάτια, δεν χρειάζεται να πούμε πολλά.
Κάθε πότε νιώθετε την ανάγκη να τραγουδήσετε σε κόσμο;
Είναι φορές που είναι έντονη αυτή η επιθυμία και φορές που αισθάνομαι πολύ ευτυχής που δεν βρίσκομαι στον χώρο, που δεν τραγουδάω. Συμβαίνει και το ένα και το άλλο. Από εδώ και πέρα όμως, θα είναι πιο διαρκής η παρουσία μου.
Στο σπίτι τι μουσική ακούτε;
Τα τελευταία χρόνια, μετά την απώλεια του άντρα μου, αποφεύγω να ακούω πολλή μουσική γιατί μου αναμοχλεύει τις θύμησες και μου είναι αρκετά επώδυνο. Ωστόσο, θυμάμαι είχα την ευτυχία, σε μια ηλικία των 14 ετών, στο σπίτι που μεγάλωσα στη Μονή Λαζαριστών, να μου έρθει ένας θησαυρός από τον αδερφό μου στην Αφρική: ένα βαλιτσάκι με δίσκους των Beatles, του Χατζηδάκη, του Θεοδωράκη, του Sinatra και διεύρυνα τα μουσικά μου ακούσματα.
Οι νέοι, πάντως, σας ανακαλύπτουν μέσα από το Διαδίκτυο.
Το ξέρω και είναι πάρα πολύ συγκινητικό γιατί είμαι ένας άνθρωπος που δεν μιλάω συχνά, δεν εμφανίζομαι συχνά και ήταν μια έκπληξη για μένα. Λες και τα κρατούσε για να μου τα δώσει όλα μαζεμένα. Όλα αυτά τα έχω ανακαλύψει τον τελευταίο καιρό. Γιατί, όπως συνηθίζω να λέω, δεν είμαι του κόσμου, είμαι του απόκοσμου. Δεν θα είμαι σε κοσμικές εκδηλώσεις, το απεχθάνομαι. Θα με δείτε σε μαζώξεις με φίλους, σε κανένα ταβερνάκι να πιούμε το κρασί μας και να επικοινωνήσουμε.
Υπάρχει κάτι στην Ελλάδα του 2017 που σας κάνει να ελπίζετε;
Ναι, κάτι καινούργιο θα γεννηθεί. Η ασχήμια γύρω μας και η εξαθλίωση με στεναχωρεί, όλους τους ευαίσθητους ανθρώπους τους στεναχωρεί. Το σύμπαν έχει και μουσική. Όταν ο άλλος δίπλα μας ψάχνει στα σκουπίδια, δεν μπορεί εμείς να είμαστε καλά. Είναι με αλυσίδα με κρίκους, μας επηρεάζει άλλους. Από την άλλη μεριά, είμαι αισιόδοξη ότι θα γίνει ένα αναποδογύρισμα. Πρέπει να έρθουν στην επιφάνεια οι αξίες, να κυριαρχήσει η ηθική. Ένα βιβλίο που αγαπώ του Φρόιντ, «Ο πολιτισμός, πηγή δυστυχίας», λέει γιατί δεν είναι ο άνθρωπος ευτυχισμένος: «από τη μια είναι η υπεροχή της φύσης, δεύτερον η αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στη φύση και τρίτον η ατέλεια των μέτρων που ρυθμίζουν την σχέση μεταξύ των ανθρώπων στο σύνολο». Πρέπει να μπουν τα πράγματα σε μία τάξη, δεν μπορεί να έχουμε την κυριαρχία των μετριοτήτων και του τίποτα.
«Ξέρουμε πότε πεθαίνει κάποιος, αλλά δεν ξέρουμε πάντα πότε ξεκινάει να ζει». Είναι μια φράση από ένα διήγημα που διάβαζα πρόσφατα. Εσείς πότε ξεκινήσατε να ζείτε, κυρία Σαββίδη;
Ζω με ένα ερωτηματικό δίπλα στην λέξη «ζω». Το «ζω» για μένα είναι το να είσαι σε ένα επίπεδο συνειδητότητας υψηλό, να είσαι σε μία αρμονία. Για αυτό το πράγμα δούλεψα χρόνια. Όταν καταφέρω να φτάσω στο επίπεδο που θα έχω την πλήρη αρμονία, τότε θα σας πω ότι ζω.
Info
Ακολουθήστε την Βούλα Σαββίδη στην επίσημη σελίδα της στο facebook