Ενα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Ακροδεξιάς είναι βέβαια η ευκολία της να μεταλλάσσεται και να προσαρμόζεται σε κάθε νέα συγκυρία σαν χαμαιλέων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια αυτή την τακτική την παρατηρούμε πολύ έντονα.
Γράφουν η Διαλεκτή Αγγελή και ο Γιάννης Μπασκάκης για την Εφημερίδα των Συντακτών
Με εξαίρεση την υπόδικη ναζιστική οργάνωση της Χρυσής Αυγής, που είναι συγκροτημένη στα πρότυπα του Χίτλερ, και το αντίστοιχο φασιστικό μόρφωμα της Ουγγαρίας, το Γιόμπικ, βλέπουμε τα κόμματα της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς να προσπαθούν να συγκαλύψουν τις ρατσιστικές ιδέες τους και να φιλοτεχνήσουν μια εικόνα που παίρνει αποστάσεις από την ιδεολογία, τη ρητορική και τις πρακτικές του ναζισμού και του φασισμού.
Τα παρακολουθούμε, εκμεταλλευόμενα τα μίντια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να επιχειρούν να «καλλωπίσουν» τον λόγο τους, να «φτιασιδωθούν», να «ανακαινίσουν» την εξωτερική τους πρόσοψη, παραμένοντας φυσικά ίδια στο εσωτερικό και εξακολουθώντας να διαχέουν τη μισαλλόδοξη ατζέντα τους στην κοινωνία.
Ο στόχος αυτής της τακτικής δεν είναι άλλος από την προσπάθειά τους να αποκτήσουν πολιτική νομιμοποίηση, να αποδαιμονοποιηθούν και να κανονικοποιηθούν, προκειμένου να διευρύνουν το ακροατήριό τους.
Νέες τακτικές
Χέερτ Βίλντερς | AP Photo/Peter Dejong, File
Με αυτόν τον τρόπο τα ευρωπαϊκά μορφώματα της άκρας Δεξιάς ονειρεύονται ότι θα βαδίσουν στον δρόμο του Ντ. Τραμπ που κατάφερε να φτάσει στην εξουσία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Ωστόσο η Ευρώπη είναι διαφορετική περίπτωση.
Η πρόσφατη ήττα στην Ολλανδία του ακροδεξιού Χέερτ Βίλντερς, του αποκαλούμενου από ορισμένους και «Ολλανδού Τραμπ», είναι αναμφισβήτητα μια θετική εξέλιξη για κάθε δημοκρατικό πολίτη.
Βέβαια το φάντασμα της Μαρίν Λεπέν και των ομοϊδεατών της εξακολουθεί να πλανιέται πάνω από τη Γηραιά Ηπειρο.
Εν όψει λοιπόν των προσεχών προεδρικών εκλογών στη Γαλλία και με αφορμή μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση που διοργάνωσε η ανθρωπιστική οργάνωση Solidarity Νow τη Δευτέρα 27/3 στο ξενοδοχείο «Τιτάνια» στην Αθήνα, η «Εφ.Συν.» εστιάζει στις τακτικές που μεταχειρίζονται τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά μορφώματα προκειμένου να διευρύνουν την επιρροή τους, όπως αυτές παρουσιάστηκαν στη συζήτηση με τίτλο: «Η Ευρώπη στον καθρέφτη».
Νέα ρητορική
Μαρίν Λεπέν | AP Photo/David Vincent
Οπως εξηγεί ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ, καθηγητής Ιστορίας, διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών και ειδικός στη Γαλλία στα ζητήματα της ριζοσπαστικής άκρας Δεξιάς, η Μαρίν Λεπέν, αν και παραμένει πιστή στην ξενοφοβία και τον εθνικισμό που διαχρονικά πρεσβεύει το Front National (Εθνικό Μέτωπο), έχει λειάνει τον λόγο της και προσπαθεί να φιλοτεχνήσει μια εικόνα που να φαίνεται συμβατή με τη δημοκρατία, προσπαθώντας να απεμπολήσει την ετικέτα της άκρας Δεξιάς και του αντισημιτισμού.
Μάλιστα η απόκρυψη του αντισημιτισμού θεωρείται από τη Λεπέν το κλειδί για την αποδαιμονοποίηση του Εθνικού Μετώπου, γεγονός που την έφερε και σε ρήξη με τον ανοιχτά αντισημίτη πατέρα της, Ζαν Μαρί Λεπέν.
Η σημερινή πρόεδρος του Front National έχει αντικαταστήσει την αντισημιτική ρητορική με τη ρητορική κατά του Ισλάμ, το οποίο καταγγέλλει ισχυριζόμενη ότι είναι «μια θρησκεία της εισβολής, που δεν συμβιβάζεται με τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και της δημοκρατίας».
Με αυτή τη ρητορική απευθύνεται ταυτόχρονα σε συντηρητικούς ψηφοφόρους, εμφανιζόμενη ότι υπερασπίζεται τον χριστιανισμό, αλλά και σε πιο προοδευτικούς, ότι υπερασπίζεται τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και των γυναικών.
Ομως αυτό που στην πραγματικότητα κάνει είναι ότι επιτίθεται στους μετανάστες, προσπαθώντας να συγκαλύψει τη ρατσιστική ατζέντα της.
Νέα στόχευση
Ενδεικτικό στην προσπάθειά της να αποδαιμονοποιήσει το κόμμα της είναι και το γεγονός ότι το όνομα Front National έχει εξαφανιστεί από τις προεκλογικές αφίσες, οι οποίες πλέον αναγράφουν μόνο «Πρόεδρος Μαρίν για μια ήρεμη Γαλλία», ενώ έχει φροντίσει να κρατήσει τις αποστάσεις της και από τους φανατικούς ναζιστές της Χρυσής Αυγής, που δικάζονται για πλήθος εγκλημάτων, με τους οποίους αρνήθηκε να βρεθεί στην ίδια ευρωομάδα.
Τα ακροδεξιά κόμματα λοιπόν συγκαλύπτουν τις ρατσιστικές ιδέες τους, όπως τονίζει και η Δάφνη Χαλικιοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Reading, και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα για να απευθυνθούν σε περισσότερες κοινωνικές τάξεις, στοχεύοντας πλέον να εξαπλωθούν στα μεσαία στρώματα.
Και βέβαια ένα από τα ζητήματα που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν και το οποίο το βλέπουμε και στην Ελλάδα, είναι το προσφυγικό.
Οπως παρατηρεί η δημοσιογράφος Αντέα Γκιγιό (ανταποκρίτρια στην Ελλάδα των Le Monde, Arte, Le Soir), τα ακροδεξιά μορφώματα εκμεταλλεύονται την ανησυχία και τον φόβο των ανθρώπων, τα οποία και χρησιμοποιούν για να τους χειραγωγήσουν.
Πάντως, σύμφωνα με τη Δ. Χαλικιοπούλου, η εικόνα της επιρροής της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη δεν είναι ξεκάθαρη.
Μπορεί το Front National να έχει αυξήσει την εκλογική του δύναμη, όπως και άλλα τέτοια κόμματα, όμως υπάρχουν και εκείνα που συρρικνώνονται, με τις αιτίες της ανόδου ή της συρρίκνωσης να είναι πολυπαραγοντικές από χώρα σε χώρα.
Οπως χαρακτηριστικά λέει, υπάρχουν χώρες που έχουν βιώσει έντονα την κρίση και τις πολιτικές της λιτότητας, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, και όμως δεν έχουν ακροδεξιό κόμμα ευρείας υποστήριξης.
Αλλά αυτό που φαίνεται καθαρά είναι ότι τα κόμματα της άκρας Δεξιάς έχουν καλύτερες επιδόσεις σε εκλογικές αναμετρήσεις οι οποίες δεν κρίνουν κυβέρνηση, όπως οι ευρωεκλογές ή οι αυτοδιοικητικές εκλογές, όπου εκφράζεται σε μεγαλύτερο βαθμό ψήφος διαμαρτυρίας.
Αυτό που επισημαίνει ως μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι τα ακροδεξιά κόμματα επιδιώκουν να επιβάλουν την πολιτική τους ατζέντα, σέρνοντας πίσω τους άλλα κόμματα του δημοκρατικού τόξου που υιοθετούν την ακροδεξιά ρητορική νομίζοντας ότι θα έχουν πολιτικά οφέλη.
Ομως έτσι τρέφουν την Ακροδεξιά, αφού είναι γνωστό ότι οι επιρρεπείς ψηφοφόροι θα πάνε στο ορίτζιναλ.
ΜΜΕ και διαδίκτυο
Και βέβαια ρόλο στην προώθηση της ακροδεξιάς ατζέντας παίζουν και τα κυρίαρχα ΜΜΕ, τα οποία, όπως λέει αναφερόμενος στο παράδειγμα της Γαλλίας ο Νίκος Σμυρναίος, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας των ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Toulouse III – Paul Sabatier, έχουν σε μεγάλο βαθμό απαξιωθεί και μπορεί να μη στηρίζουν τη Λεπέν, όμως ταυτόχρονα προμοτάρουν την ατζέντα της.
Προσθέτει επίσης ότι και το διαδίκτυο αποτελεί χώρο διακίνησης της ακροδεξιάς προπαγάνδας και ρητορικής, καθώς υπάρχουν ιστότοποι που διακινούν ψευδείς ειδήσεις οι οποίες γίνονται πιστευτές από μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, χωρίς να έχουν σχέση με την αλήθεια.
Και όπως αναφέρει ο Καρίμ Αμελάλ (συγγραφέας, Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών, Παρίσι), η νίκη των ιδεών της Ακροδεξιάς έρχεται διά της κανονικοποίησής τους, ενώ επισημαίνει το πρόβλημα που πηγάζει από την αδιαφορία και την έλλειψη αντανακλαστικών που επιδεικνύει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού μπροστά στον κίνδυνο.
Ο Ζαν-Φρανσουά Μπαγιάρ, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Διεθνών και Αναπτυξιακών Μελετών της Γενεύης, μιλά, από την πλευρά του, για μια πολιτική κρίση τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ευρώπη γενικότερα, στην οποία οδηγούν η οικονομική παγκοσμιοποίηση, η κυριαρχία του έθνους-κράτους και η ταυτοτική κρίση των κοινωνιών, οι οποίες συνδυάζονται.
Κρίση και απαξίωση
Είναι πάντως δεδομένο ότι η κρίση του πολιτικού συστήματος και η απαξίωσή του είναι αυτή που αφήνει πρόσφορο έδαφος στην Ακροδεξιά, την ώρα που το οικονομικό επικυριαρχεί πάνω στο πολιτικό και οι πολιτικές ακραίας λιτότητας εξακολουθούν να επιβάλλονται στην Ευρώπη ως απάντηση στην οικονομική κρίση.
Ο Κωστής Παπαϊωάννου, τέως γ.γ. Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και συντονιστής της συζήτησης, επισημαίνει ότι στην Αμερική αυτό που αποδείχτηκε είναι πως δεν φτάνει η απέχθεια για τους Τραμπ για να εκλέγονται οι Κλίντον.
Ετσι τώρα ο Τραμπ εφαρμόζει την ακροδεξιά ατζέντα του, διαψεύδοντας αυτούς που αφελώς νόμιζαν ότι μετεκλογικά θα την εγκαταλείψει.
Ο Κ. Παπαϊωάννου τονίζει ότι:
«Το σκιάχτρο της Λεπέν, το σκιάχτρο του Ορμπαν, τρομάζει όλο και λιγότερο, όσο εκείνοι που το κραδαίνουν απειλώντας είναι οι εκπρόσωποι του πολιτικού αδιεξόδου. Αυτή είναι η τραγωδία που ζει η Ευρώπη σήμερα. Οσο νωρίτερα το καταλάβουμε τόσο καλύτερα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το σκιάχτρο δεν είναι τρομακτικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόσωπο του ρατσισμού, της βίας, του εθνικισμού δεν απλώνεται πάνω από την Ευρώπη. Η Ευρώπη λοιπόν μπροστά στον καθρέφτη».
*Φωτογραφία: Από αριστερά: Δάφνη Χαλικιοπούλου, Ζαν-Πολ Γκοτιέ, Καρίμ Αμελάλ, Κωστής Παπαϊωάννου, Αντέα Γκιγιό και Νίκος Σμυρναίος