Η Διεθνής Αμνηστία με ανακοίνωσή της εκφράζει την ανησυχία της για το πρόσφατο κύμα διώξεων αντιρρησιών συνείδησης στην Ελλάδα. Η οργάνωση ανησυχεί ότι η δίωξη και η τιμωρία τους, σε κάποιες περιπτώσεις επανειλημμένα για την ίδια πράξη της άρνησης να υπηρετήσουν στρατιωτική θητεία για λόγους συνείδησης, παραβιάζει το δικαίωμά τους στην ελευθερία της συνείδησης. Αυτοί που έχουν κρατηθεί, κατά παράβαση του δικαιώματός τους στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία, έχουν υπάρξει κρατούμενοι συνείδησης και έχουν υποστεί αυθαίρετη σύλληψη και κράτηση, τονίζει Διεθνής Αμνηστία.
Η οργάνωση επαναλαμβάνει επίσης τις ανησυχίες της για τον τιμωρητικό χαρακτήρα της εναλλακτικής πολιτικής υπηρεσίας στην Ελλάδα. Αυτοί που έχουν αντίρρηση συνείδησης να υπηρετήσουν στρατιωτική θητεία απαιτείται να υπηρετήσουν μια εναλλακτική πολιτική υπηρεσία 15 μηνών, που είναι πολύ μεγαλύτερη από τη στρατιωτική θητεία εννιά μηνών στο Στρατό Ξηράς, όπου υπηρετεί η πλειονότητα των στρατευσίμων. Ως τέτοια, έχει τιμωρητικό χαρακτήρα και κάνει διακρίσεις εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης, και, ως εκ τούτου, είναι ασύμβατη με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επισημαίνει Διεθνής Αμνηστία.
Αναλόγως, η δίωξη και τιμωρία των αντιρρησιών συνείδησης εξαιτίας της άρνησής τους να υπηρετήσουν στρατιωτική θητεία ή, στην περίπτωση των ολικών αρνητών στράτευσης, να υπηρετήσουν επίσης την τιμωρητική και μεροληπτική εναλλακτική υπηρεσία, ισοδυναμεί με δίωξη και τιμωρία τους για την άσκηση του δικαιώματός τους στην ελευθερία της συνείδησης, κατά παράβαση των διεθνών υποχρεώσεων της Ελλάδας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, υπογραμμιζει η Διεθνής Αμνηστία.
Όπως προσθέτει, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (Γενικό Σχόλιο 22, 1993) και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Μπαγιατιάν εναντίον Αρμενίας, Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης, απόφαση της 7ης Ιουλίου 2011), έχει ρητά αναγνωρίσει ότι το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στη στρατιωτική θητεία προστατεύεται από το δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας στο Άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και στο Άρθρο 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αντίστοιχα. Τα διεθνή πρότυπα ορίζουν επίσης ότι οποιαδήποτε εναλλακτική υπηρεσία απαιτείται να υπηρετήσουν οι αντιρρησίες συνείδησης πρέπει να είναι γνήσια πολιτική, υπό πολιτικό έλεγχο, και μη τιμωρητικής φύσης ή διάρκειας.
Επιπλέον, όπως σημειώνει η Διεθνής Αμνηστία, οι επανειλημμένες διώξεις και δίκες ατόμων για το ίδιο αδίκημα που πηγάζει από την ίδια πράξη αντίρρησης συνείδησης παραβιάζει το Άρθρο 14 παράγραφος 7 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, το οποίο αναφέρει ότι: «Κανείς δεν πρέπει να δικάζεται ή να τιμωρείται εκ νέου για ένα αδίκημα για το οποίο έχει ήδη καταδικαστεί ή απαλλαγεί με τελεσίδικη απόφαση σύμφωνα με το δίκαιο και την ποινική δικονομία κάθε χώρας.».
Περαιτέρω, οι δίκες των αντιρρησιών συνείδησης λαμβάνουν χώρα ενώπιον στρατοδικείων. Η Διεθνής Αμνηστία αντιτίθεται στις δίκες πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των αντιρρησιών συνείδησης, από στρατοδικεία, που εγείρουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με το δικαίωμά τους σε δίκαιη δίκη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ότι μια δίκη ενός τούρκου αντιρρησία συνείδησης από ένα δικαστήριο αποτελούμενο αποκλειστικά από στρατιωτικούς ήταν παραβίαση του δικαιώματός του σε δίκαιη δίκη σύμφωνα με το Άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ερτζέπ εναντίον Τουρκίας, απόφαση της 22ας Νοεμβρίου 2011).
Συλλήψεις και διώξεις αντιρρησιών συνείδησης κατά παράβαση των διεθνών προτύπων
Από την αρχή του 2013 η Διεθνής Αμνηστία γνωρίζει τουλάχιστον πέντε άτομα που έχουν συλληφθεί και τους έχουν επιβληθεί ποινές για την αντίρρηση συνείδησής τους: Νικόλαος Καρανίκας (20 Φεβρουαρίου και 11 Ιουνίου), Χαράλαμπος Ακριβόπουλος (19 Μαρτίου), Μενέλος Εξίογλου (18 Απριλίου), Μιχάλης Τόλης (3 Ιουνίου) και Λάζαρος Πετρομελίδης (20 Ιουνίου). Ο Καρανίκας αθωώθηκε για την πρώτη υπόθεση και η δεύτερη εκκρεμεί. Ο Ακριβόπουλος καταδικάστηκε σε φυλάκιση 9 μηνών, με τριετή αναστολή, ο Εξίογλου καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 μηνών με ένα χρόνο αναστολή. Η υπόθεση του Τόλη εκκρεμεί και ο Πετρομελίδης αναγκάστηκε να καταβάλει ποσό 5.431 ευρώ για να αποφύγει τη φυλάκιση για προηγούμενη ποινή 18 μηνών.
Τον Μάιο του 2013 ένας ολικός αρνητής στράτευσης, που είχε αρνηθεί να υπηρετήσει τόσο την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία όσο και την τιμωρητική εναλλακτική πολιτική υπηρεσία, καταδικάστηκε σε έξι μήνες φυλάκιση με τριετή αναστολή για την άρνησή του να υπηρετήσει τόσο τη στρατιωτική θητεία όσο και την εναλλακτική υπηρεσία.
Η Διεθνής Αμνηστία έχει υπόψη της τουλάχιστον δύο δίκες προγραμματισμένες για τον Νοέμβριο:
– Στις 5 Νοεμβρίου 2013 ο Θανάσης Καλαϊτσίδης, αντιρρησίας συνείδησης για θρησκευτικούς λόγους, αντιμετωπίζει δίκη στο Αναθεωρητικό Στρατοδικείο στην Αθήνα. Ο Καλαϊτσίδης είναι Χριστιανός Μάρτυρας του Ιεχωβά, που είχε παλαιότερα αναγνωριστεί ως αντιρρησίας συνείδησης από το Υπουργείο Άμυνας. Ξεκίνησε να υπηρετεί την εναλλακτική υπηρεσία, όταν τον Μάρτιο του 2003 εγκατέλειψε επικαλούμενος σοβαρά οικογενειακά προβλήματα και αργότερα ζήτησε αναβολή της υπηρεσίας του. Οι αρχές, τότε, ανακάλεσαν την ιδιότητα του αντιρρησία συνείδησης και τον κήρυξαν «ανυπότακτο». Μετά από αυτό, παρότι ήταν αναγνωρισμένος αντιρρησίας συνείδησης μέχρι το 2003, το 2012 καταδικάστηκε ερήμην σε ποινή φυλάκισης 2 μηνών με τριετή αναστολή.
– Στις 14 Νοεμβρίου 2013 ο Νικόλαος Κροντηράς, θα δικαστεί στο στρατοδικείο στη Θεσσαλονίκη. Ο Νικόλαος Κροντηράς είναι ολικός αρνητής στράτευσης που διακήρυξε για πρώτη φορά την αντίρρησή του να υπηρετήσει στις ένοπλες δυνάμεις για ιδεολογικούς λόγους το 1996, όταν δεν είχε αναγνωριστεί το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης στην Ελλάδα. Είναι τώρα 46 ετών και από το 2012 δεν είναι πλέον υπόχρεος στρατιωτικής θητείας, και έτσι δεν κινδυνεύει με άμεση σύλληψη, αλλά κατηγορείται για ανυποταξία για την περίοδο που ήταν υπόχρεος στράτευσης.
Η Διεθνής Αμνηστία γνωρίζει τουλάχιστον άλλες δύο υποθέσεις ατόμων που, παρόλο που δεν βρίσκονται υπό άμεση απειλή σύλληψης, επειδή είναι άνω των 45 ετών και συνεπώς δεν υπόκεινται πια σε στράτευση, ακόμα αντιμετωπίζουν διώξεις για ανυποταξία κατά τη διάρκεια της περιόδου που ήταν υπόχρεοι στράτευσης.
Απορρίψεις αιτήσεων για την ιδιότητα του αντιρρησία συνείδησης και ισχύοντα διεθνή πρότυπα για τις διαδικασίες αναγνώρισης
Τους τελευταίους έξι μήνες η Διεθνής Αμνηστία έχει λάβει πληροφόρηση από άτομα που αρνούνται να υπηρετήσουν τη στρατιωτική θητεία για λόγους συνείδησης, τα οποία κατέθεσαν αιτήματα για να αναγνωριστούν ως αντιρρησίες συνείδησης και να υπηρετήσουν εναλλακτική υπηρεσία, αλλά τα αιτήματά τους απορρίφθηκαν. Η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει ότι, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία που παρασχέθηκαν από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας[1], κατά τη διάρκεια των πρώτων εννιά μηνών του 2012, οι επτά από τους οκτώ αιτούντες που εξετάσθηκαν με συνέντευξη από μια γνωμοδοτική Ειδική Επιτροπή είδαν τις υποθέσεις τους στη συνέχεια να απορρίπτονται από τον Υπουργό ή την Υφυπουργό Εθνικής Άμυνας. Τους πρώτους εννιά μήνες του 2013 από εκείνους που εμφανίστηκαν ενώπιον της Ειδικής Επιτροπής και των οποίων οι υποθέσεις απορρίφθηκαν, οι τέσσερις είχαν επικαλεστεί ιδεολογικούς λόγους, ενώ οι υπόλοιποι είχαν επικαλεστεί θρησκευτικούς λόγους. Μόνο ένας αιτών που εμφανίστηκε ενώπιον της επιτροπής και επικαλέστηκε ιδεολογικούς λόγους έχει αναγνωριστεί μέχρι στιγμής φέτος. Τουλάχιστον δύο από τους αιτούντες που απορρίφθηκαν υπέβαλαν αίτηση θεραπείας στην Υφυπουργό Άμυνας, αλλά οι αιτήσεις θεραπείας τους απορρίφθηκαν και θα τους επιδοθούν νέες κλήσεις για να υπηρετήσουν στρατιωτική θητεία.
Αναφορικά με τις διαδικασίες για την αξιολόγηση των αιτήσεων αντιρρησιών συνείδησης, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο ψήφισμά της 1998/77 καλεί τα Κράτη, εάν δεν αποδέχονται αυτομάτως όλους τους ισχυρισμούς αντίρρησης συνείδησης ως έγκυρους χωρίς εξέταση, να θεσπίσουν ανεξάρτητα και αμερόληπτα όργανα λήψεως αποφάσεων με έργο να διαπιστώνουν εάν μια αντίρρηση συνείδησης πράγματι υφίσταται σε μια συγκεκριμένη περίπτωση.
Επιπλέον η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ σημειώνοντας ότι στην Ελλάδα η αξιολόγηση των αιτήσεων για την ιδιότητα του αντιρρησία συνείδησης είναι αποκλειστικά υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Άμυνας, έκανε μια ρητή σύσταση στις αρχές να εξετάσουν το ενδεχόμενο να θέσουν την αξιολόγηση των αιτήσεων υπό τον έλεγχο πολιτικών αρχών.[2]
Τέλος, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τις ελληνικές αρχές να εναρμονίσουν τη νομοθεσία και την πρακτική τους σχετικά με την αντίρρηση συνείδησης με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο και τα πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι αντιρρησίες συνείδησης δεν πρέπει να συλλαμβάνονται, να διώκονται, να τους επιβάλλονται πρόστιμα και να φυλακίζονται εξαιτίας της άρνησής τους να καταταγούν στο στρατό ή εξαιτίας της άρνησής τους να υπηρετήσουν εναλλακτική υπηρεσία που είναι τιμωρητική ή μεροληπτική, καταλήγει στην ανακοίνωσή της η Διεθνής Αμνηστία.