Η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του αφιερώματός τους Το ζεύγος και η βία (υποενότητα: 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου ηθοποιού Ρόμπερτ Μίτσαμ) τη Δευτέρα 6 Mαρτίου στις 21:00 στην αίθουσα ΒΑΚΟΥΡΑ 1 (Ιωάννου Μιχαήλ 8, τηλ. 2310233665) το αριστουργηματικό φιλμ νουάρ του Ζακ Τουρνέρ Αμαρτωλοί και δολοφόνοι (ΗΠΑ, 1947, ασπρόμαυρη, 97′). Παίζουν: Ρόμπερτ Μίτσαμ, Τζέιν Γκριρ, Κερκ Ντάγκλας, Ρόντα Φλέμινγκ, Ρίτσαρντ Γουέμπ.
Θα προλογίσουν οι Αλέξης Ν. Δερμεντζόγλου, ενώ στους θεατές θα διανεμηθούν έντυπη αναλύση του μεγάλου Αμερικανού κριτικού Ρότζερ Έμπερτ. Στο τέλος της προβολής θα ακολουθήσει μακρά συζήτηση με το κοινό.
Το προς συζήτηση θέμα στο μάθημα για τον κινηματογράφο θα είναι: Το αμερικανικό φιλμ νουάρ και η σημασία της οff-αφήγησης.
Ένας πρώην ιδιωτικός ντετέκτιβ, που παλιότερα αναζητούσε μια γυναίκα που χάθηκε μαζί με τα λεφτά ενός γκάνγκστερ, βλέπει το παρελθόν του να ξαναζωντανεύει όταν του ανατίθεται η ίδια δουλειά από τον ίδιο άνθρωπο.
Η ανάλυση που θα διανεμηθεί είναι η ακόλουθη:
«Οι περισσότερες αστυνομικές ταινίες ξεκινούν στο παρόν και συνεχίζουν, αλλά το φιλμ νουάρ περιτυλίσσεται πίσω στο παρελθόν. Ο ήρωας του νουάρ είναι καταδικασμένος πριν ξεκινήσει η ιστορία: από τη μοίρα, την κακοτυχία, ή τον άστατό του χαρακτήρα. Οι αστυνομικές ταινίες δείχνουν κάποτε τους καλούς να γίνονται κακοί. Ο ήρωας του νουάρ δεν είναι ποτέ καλός, απλώς κοροϊδεύει τον εαυτό του, ζώντας εν αγνοία της σκοτεινής του πλευράς μέχρι που τα γεγονότα τού τη δείχνουν.
Το Αμαρτωλοί και Δολοφόνοι (1947) είναι ένα από τα μεγαλύτερα φιλμ νουάρ, η ιστορία ενός άντρα που προσπαθεί να απαλλαγεί από το παρελθόν και την αδυναμία του και ξαναρχίζει από την αρχή σε μια πόλη, με μια νέα δουλειά και μια νέα φιλενάδα. Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Ρόμπερτ Μίτσαμ, που τα βαριά του μάτια και η λακωνική του φωνή, όπως και η παρουσία του ως βίαιου ανθρώπου ενδεδυμένου την αδιαφορία, τον έκαναν αρχετυπικό ηθοποιό του φιλμ νουάρ. Η ιστορία αρχίζει πριν ακόμη τον δούμε, καθώς τα προβλήματα έρχονται να τον βρουν στην πόλη. Ένας άνθρωπος από το παρελθόν του τον είδε να φορτώνει βενζίνη, και τώρα η παλιά του ζωή τον προφταίνει και τον τραβάει πίσω.
Ο Μίτσαμ παίζει έναν βενζινά, πρώην ιδιωτικό ντετέκτιβ από τη Νέα Υόρκη. Τότε είχε προσληφθεί από έναν γκάνγκστερ (ο Κερκ Ντάγκλας, ηλεκτρισμένος σε έναν πρώιμο ρόλο) για να βρει μια γυναίκα (η Τζέιν Γκριρ, που συνδυάζει ακαταμάχητα τη σεξουαλικότητα και την προδοσία) που τον πυροβόλησε και έφυγε με τα λεφτά του.
Ο σκηνοθέτης είναι ο Ζακ Τουρνέρ, ένας μετρ του σκοτεινού δράματος, γνωστός επίσης για το Οι άνθρωποι-γάτες (1942) και το Περπάτησα με ένα ζόμπι (1943). Εδώ δουλεύει για τρίτη φορά με τον διευθυντή φωτογραφίας Νίκολας Μουζουράκα, έναν μετρ των σκιών αλλά και του φωτός.
Ο Μίτσαμ και ο Ντάγκλας πιστεύουν ότι η ιστορία εμπεριέχει έναν πόλεμο θέλησης μεταξύ τους, ενώ στην πραγματικότητα και οι δύο είναι όργανα διεφθαρμένων γυναικών. Η Γκριρ προδίδει και τους δύο παραπάνω από μια φορά, ενώ υπάρχει επίσης και η θερμή “γραμματέας” (Ρόντα Φλέμινγκ) του λογιστή. Αυτό που συναρπάζει είναι ότι ο χαρακτήρας του Μίτσαμ προχωρεί μπροστά, παρά το ότι γνωρίζει τι του συμβαίνει. Ότι εμπλέκεται για άλλη μια φορά με τους άλλους δύο, παρά την ιστορία τους, και ότι συμφωνεί όταν η “γραμματέας” του προτείνει ένα ραντεβού με τον λογιστή, παρόλο που γνωρίζει και λέει κιόλας “νομίζω πως με παγίδευσαν,” δείχνοντας το ποτό που του έδωσαν ώστε τα αποτυπώματά του να είναι στο ποτήρι.
Οι σκηνές στο Σαν Φρανσίσκο, μαζί και αυτές με το φόνο του λογιστή και την προδοσία της “γραμματέως”, είναι τόσο λαβυρινθώδεις, που είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμα και οι χαρακτήρες μπορούν να καταλάβουν ποιος τους προδίδει, και γιατί. Οι λεπτομέρειες δεν έχουν σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο Μίτσαμ, ένας αξιολύπητος σκληρός, χρησιμοποιεί τη λογική, αντιλαμβάνεται την παγίδα, νομίζει πως μπορεί να ξεφύγει, ενώ είναι ακόμα μαγεμένος από τη Γκριρ.
Το νουάρ είναι γνωστό για τους εξυπνακίστικους διαλόγους, αλλά το σενάριο του Αμαρτωλοί και Δολοφόνοι διαβάζεται σαν μονοκονδυλιά. Βασίστηκε στο μυθιστόρημα του 1946 Στήστε την κρεμάλα μου ψηλά του Τζέφρι Χομς, ψευδώνυμο του μαυροπινακισμένου Ντάνιελ Μεϊνγουέρινγκ, που έγραψε και το σενάριο, με επιπλέον διαλόγους από τον Τζέιμς Μ. Κέιν.
Η τελική σκηνή της ταινίας, μεταξύ της φιλενάδας του Μίτσαμ και του υπαλλήλου του στο βενζινάδικο, με την ήσυχη ασάφειά της αντανακλά το ηθικό σκοτάδι της ταινίας.»
ΔΕΚΑ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟ «ΑΜΑΡΤΩΛΟΙ ΚΑΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ»
Εξάλλου, 10 λόγοι για να μην χάσετε το Αμαρτωλοί και δολοφόνοι είναι:
- Για την αριστοτεχνική σκηνοθεσία του Τουρνέρ, που αξιοποιεί και την προηγούμενη πείρα του από τα συμβολιστικά μεταφυσικά θρίλερ.
- Για το σπουδαίο σενάριο του ήδη μαυροπινακισμένου Ντάνιελ Μεϊνγουέρινγκ, δείγμα του σκοταδισμού που είχε αρχίσει από τότε να επικρατεί στο Χόλιγουντ.
- Για την υπέροχη ερμηνεία του Ρόμπερτ Μίτσαμ που εν γνώσει του προχωρεί σχεδόν υπνοβατώντας προς το τέλος.
- Για την επίσης σπουδαία ερμηνεία της Τζέιν Γκριρ, μοιραίας και εκτεθειμένης ταυτόχρονα.
- Για τον τρίτο πόλο του Κερκ Ντάγκλας, που φαινομενικά μόνο δείχνει να πλεονεκτεί αλλά είναι κι εκείνος εγκλωβισμένος.
- Για την υπέροχη ασπρόμαυρη φωτογραφία του Νίκολας Μουζουράκα, που εδώ υπογράφει την καλύτερη δουλειά του.
- Για τους χαμηλότονους φωτισμούς που δημιουργούν απειλητικές φωτοσκιάσεις.
- Για την αρχιτεκτονική των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, που παραπέμπει στο γερμανικό εξπρεσσιονισμό.
- Για τον υφέρποντα μισογυνισμό της ταινίας, τόσο στο πρότυπο της μοιραίας γυναίκας όσο και σε αυτό της υποταγμένης φίλης του Μίτσαμ.
- Γιατί όλη η ταινία μοιάζει με αναπαράσταση μιας παραισθησιακής εμπειρίας, κάτι που ενισχύεται από την οff-αφήγηση του κεντρικού ήρωα.
Υ.Γ. Την επόμενη Δευτέρα 13 Μαρτίου η Κινηματογραφική Λέσχη των εργαζομένων της ΕΡΤ-3 και το ΚΕΜΕΣ παρουσιάζουν στα πλαίσια του ίδιου αφιερώματος το αριστουργηματικό νεονουάρ του Σίντνεϊ Πόλακ Μυστική οργάνωση Γιακούζα (1975).