Αν ο καπιταλισμός μοίραζε 75000 δολάρια ετησίως σε κάθε έναν από τους πολίτες των κρατών των αναπτυγμένων χωρών η ατομική ευημερία θα συντελούσε στην κοινωνική χαρά. Για να γίνει αυτό, το κράτος πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο στην μοιρασιά, να ασκεί δηλαδή πολιτική, αφού η ζήτηση για καινούργια αυτοκίνητα εξαρτάται από την τιμή του κόκκινου τριμμένου πιπεριού, των αχλαδιών αργεντινής και του πατέ από συκώτι χήνας, το οποίο όταν τιμολογείται δεν μπορεί να αδιαφορεί για το πόσα έχω στην τσέπη και για τις τιμές του μπότοξ, του ενέσιμου υγρού που αφαιρεί τις ρυτίδες από το μέτωπο.
Με μια τέτοια ανάλυση δεν πρόκειται να πάρω ποτέ νόμπελ οικονομικών παρά την φιλότιμη προσπάθειά μου να τα φέρω όλα στα μέτρα του ιδανικού καταναλωτικού θηρίου. Πάντως ο καθηγητής Άνγκους Ντίτον το πήρε το Νόμπελ αφού κατάφερε να το διατυπώσει διαφορετικά, λέγοντας δηλαδή ότι «η ζήτηση για κάθε προϊόν εξαρτάται από τις τιμές όλων των προϊόντων και από τα ατομικά εισοδήματα» και όποιος δεν το καταλαβαίνει αυτό δεν πρόκειται ποτέ να μειώσει την φτώχεια. Μπορεί και να έχει δίκιο παρότι μια σειρά ερωτήματα γεννιούνται από την θεωρία του, ερωτήματα που θα ονομάζονταν εύκολα «φιλοσοφικά» και θα μας έφερναν ως ανθρωπότητα στην κατάσταση πριν από τις αγωνίες των προσωκρατικών φιλοσόφων.
Ο καθηγητής φαίνεται από τις φωτογραφίες ένας συμπαθής μορφωμένος άνθρωπος που έφαγε την ζωή του πάνω στη μελέτη των οικονομικών, δεν τρέφει καμιά συμπάθεια για την οικονομία της αγοράς και, αν τον είχαμε στην Ελλάδα υπουργών οικονομικών, θα προκαλούσε σίγουρα μεγαλύτερη ταραχή από τον Γιάνη Βαρουφάκη παρά το μειλίχιο ύφος του.
Ο κ. Ντίτον, μας βάζει όριο τα 75 χιλιάρικα, διότι γνωρίζει καλά ότι οι χαμάληδες της Καλκούτας τρώνε σκουληκιασμένο ρύζι, το έχει μελετήσει το θέμα και ξέρει επίσης ότι όποιος αμερικανός του Πρίνστον βγάζει παραπάνω από την μισθολογική οροφή που αυτός έχει μετρήσει, τρώει όλες τις ώρες της ζωής του τα νύχια του και μασουλάει ψυχοδραστικά χάπια για να κρατιέται σε μια σχετική ισορροπία που του επιτρέπει να βγάζει περισσότερα για να ανανεώνει το νερό στην πισίνα του. Με πολύ ευγενικό τρόπο ο κ. Ντίτον μας λέει ότι πρέπει να πατάμε φρένο, στα 75, αν επιθυμούμε την ευημερία η οποία δεν συγγενεύει με τίποτα με την απληστία. Όπως είχαμε δηλαδή εκείνη την παλιά συνήθεια ένεκα της ανάγκης που τώρα έγινε διατροφική συνταγή, να τρώμε κρέας μια φορά την εβδομάδα και όχι να μασουμπουκώνουμε εαυτούς τρεις τη μέρα με πιτόγυρα.
Ο κ. Ντίτον, είναι άλλος ένας καλοπροαίρετος άνθρωπος που διακατέχεται από αλτρουιστικά αισθήματα για τους πένητες του ντουνιά και που κάνοντας τους υπολογισμούς του διαπιστώνει ότι όσο οι εκατομμυριούχοι είναι υβριστές της ζωής παραγγέλλοντας για μεσημεριανό συκωτάκια παγωνιών, μερικές χιλιάδες νεπαλέζοι ψοφοπεινάνε μόνο και μόνο επειδή λίγοι δεν πατάνε φρένο στα 75 με αποτέλεσμα να μην φτάνουν τα 75 εκατομμύρια άλλοι ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες. Κι αν, επιπλέον, οι τραπεζίτες κάνουν αέρα τους ισολογισμούς τους και τις καταθέσεις των πολιτών σπρώχνοντας τους σε ασύστολες αγορές μπαουλοντίβανων με κάρτες, άκρη δεν πρόκειται να βρούμε ποτέ.
Ο κ. Ντίτον, προσέχει επίσης πολύ τις λέξεις που χρησιμοποιεί γι αυτό κάνει λόγο για ευημερία, η οποία μπορεί να προκύψει αν γίνουν πράξη αυτά που λέει και έχει υπολογίσει με τάξη. Μόνο που όλοι εμείς οι υπόλοιποι δεν τα καταλαβαίνουμε και μπερδεύουμε τον Αντώνη Ρέμο με την Αγνή Μπάλτσα, δηλαδή την ευημερία με την ευτυχία. Εδώ που τα λέμε αν μπερδεύεις την ευημερία με την ευτυχία είναι που θεωρείς ευτυχία την ευημερία άρα ευημερία τραβάει ο οργανισμός σου, τρέχα λοιπόν και κυνήγα την και θα πληρώσεις τις συνέπειες και της επιτυχίας και της αποτυχίας.
Αν δείτε στα λεξικά της κοινής νεοελληνικής σε αυτές τις δύο λέξεις η ασάφεια βασιλεύει. Τι είναι ευημερία;… «πολύ καλή οικονομική κατάσταση και συνεπώς άνετη ζωή» παρ’ τα’ αυγό και κούρεψέ το δηλαδή όσο για την ευτυχία… «που αισθάνεται βαθιά ικανοποίηση και χαρά, που νιώθει ευτυχία». Δεν φταίνε τα λεξικά βέβαια, φταίμε όλοι μας, κατά βάθος δεν ξέρουμε τι θέλουμε γι αυτό καίμε καπνογόνα στα γήπεδα αντί «να γεμίσουμε τα ταρτάν λιόδεντρα» που ‘λεγε κι ο συγχωρεμένος μπαρμπα Γιάννης Ταμπτάκος όσο στεκόταν απέναντι και κουνούσε συγκαταβατικά το κεφάλι στα βάσανα της κληρονομιάς που ταλάνιζαν τον μπάρμπα Γκοριό.
Το λέει ο κ. Ντίτον, το θέμα δεν είναι τα γενικά οικονομικά, το θέμα είναι το ατομικό εισόδημα και η κατανομή των θερμίδων. Όπως λέγαμε παλιότερα στην Ελλάδα «κονομημένοι πολίτες, φτωχό κράτος» μέχρι που πήγανε καλιά τους και οι πολίτες και το κράτος και μας έμειναν το μνημόνια αμανάτι μαζί και οι θερμιδομετρητές. Η λεωφόρος της ευημερίας δηλαδή δεν μας έβγαλε στην ευτυχία αλλά σε σχολεία όπου τα παιδάκια λιποθυμάνε από πείνα. Οπότε ξαναμπαίνουμε στο κυνήγι της ευημερίας διότι απέναντι στέκεται πάντα η Φτώχεια και η Δυστυχία, οι φτωχοί που αντιμετωπίζονται κλομπ και τα παιδιά που δολοφονούνται από πλαστικές ή κανονικές σφαίρες. Εν ολίγοις, ξαναγυρίσαμε στην περιγραφή του κόσμου και αφού στέφθηκε με αποτυχία η προσπάθεια να τον αλλάξουμε είμαστε στη φάση που ο στόχος των 75 χιλιάδων μας φαίνεται κοντινότερος. Οπότε, ολοταχώς πίσω… στους προσωκρατικούς.
* Ο δημοσιογράφος του ρ/σ “Στο Κόκκινο 93,4” Απόστολος Λυκεσάς αρθρογραφεί καθημερινά στο alterthess.gr. Ακούστε ζωντανά στο “Κόκκινο 93,4” την εκπομπή “Ορθά- Κοφτά” με τον Απόστολο Λυκεσά Δευτέρα- Παρασκευή 10:00-11:00. Επικοινωνία με τον Απόστολο Λυκεσά στο [email protected].