in

Ντοκουμέντα: Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ απελευθερώνουν τη Θεσσαλονίκη από τους ναζί

Ντοκουμέντα: Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ απελευθερώνουν τη Θεσσαλονίκη από τους ναζί

30 Οκτωβρίου 1944: Ο Ε.Λ.Α.Σ και οι δυνάμεις των κομμουνιστών απελευθερώνουν τη Θεσσαλονίκη από τους ναζί

Το alterthess σήμερα παρουσιάζει σπάνια ηχητικά ντοκουμέντα και υλικό για την ιστορική εκείνη μέρα για τη πόλη την οποία καμία από τις κεντρικές ή τοπικές αρχές δεν θεώρησε ότι πρέπει να είναι κομμάτι των εορτασμών της 28ης Οκτωβρίου. Αντίθετα όταν οι νικητές του εμφυλίου μετέπειτα παρέφρασαν την ιστορία της αντίστασης στους γερμανούς ναζί, φρόντισαν να κρύψουν όσο το δυνατόν καλύτερα τα γεγονότα.

Είναι χαρακτηριστικό το στοιχείο που αναφέρει στο alterthess ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης: «Σε όλο το κεντρικό Δήμο δεν υπάρχει μία οδός που να φέρει το όνομα της 30ης Οκτώβρη 1944 καθώς δεν υπάρχει και κανένα από τα ονόματα των μαχητών του Ε.Λ.Α.Σ που την απελευθέρωσαν. Αντίθετα υπάρχουν πολλά ονόματα ταγματασφαλιτών και δοσίλογων».

Μα τι θα μπορούσε κάποιος να περιμένει όταν στην Ελλάδα -και μόνο σε αυτή σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη- γιορτάζουμε τη αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε αντίθεση με τις υπόλοιπες χώρες που γιορτάζουν την αντιφασιστική νίκη των λαών. Μάλιστα η δική μας κυρίαρχη ιστορική αφήγηση όχι μόνο δεν προσθέτει καμία αντιφασιστική διάσταση αλλά αντίθετα εξυμνεί τον δικτάτορα Ι. Μεταξά, παρουσιάζοντάς τον σαν εθνοπατέρα που προστάτεψε την Ελλάδα από το φασισμό. Δεν χρειάζεται πολλά κάποιος για να πειστεί για αυτό τον ισχυρισμό παρά να κοιτάξει το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού. Για την κυρίαρχη αφήγηση μπορεί να πρόκειται για μία εθνική μάχη, όμως για εμάς πρόκειται για μία αντιφασιστική νίκη των λαών.

«Λαέ θυμήσου το χώμα που πατάς, λευτέρωσε ο Μάρκος* και το ΕΑΜ, Ε.Λ.Α.Σ»

«Οι δυνάμεις του 31ου Συντάγματος, από το καλοκαίρι του 1944 σιγά-σιγά  περισφίγγουν τον κλοιό γύρω από τη Θεσσαλονίκη, μαζί  με το 19ο Σύνταγμα Νιγρίτας, που κάλυπτε τον βορειανατολικό τομέα μέχρι το Επταπύργιο και το 3ο Τάγμα του 13ου Συντάγματος Κιλκίς, που κάλυπτε την περιοχή από το Επταπύργιο μέχρι και την οδό Λαγκαδά. Παράλληλα, η νότια πλευρά της πόλης καλύπτονταν από τμήματα του 50ου και του 16ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ.

Από τις πρώτες μέρες του Οκτωβρίου 1944, μικρές ομάδες των μονάδων αυτών, σε συνεργασία με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της πόλης προκαλούσαν φθορές στα εχθρικά τμήματα και ταυτόχρονα προστάτευαν διάφορα καίρια σημεία και υποδομές της πόλης» αναφέρει ο Σπύρος Κουζινόπουλος στο άρθρο του “30η Οκτωβρίου 1944: Ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς κατακτητές”.

«Ξημερώνοντας 30 Οκτωβρίου 1944, η νεκρή και πένθιμη όψη της Θεσσαλονίκης περνούσε οριστικά στο παρελθόν. Άνθρωποι κάθε ηλικίας ξεχύνονται στους δρόμους, αγκαλιάζονται και φιλιούνται, οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα. Μετά από οχτώ χρόνια βασιλομεταξικής και ναζιστικής τυραννίας, η Θεσσαλονίκη απελευθερώνεται από τους μαχητές του ΕΛΑΣ, που μπαίνουν στην πόλη με επικεφαλής τον Κώστα Συννεφάκη (καπετάν Νικήτα), διοικητή του 50ου Συντάγματος.

Έτσι, οι υποχωρούσες ναζιστικές δυνάμεις κατοχής δεν πρόφτασαν να ανατινάξουν το λιμάνι της Θεσσαλονίκης -εκτός από ένα τμήμα του-, την ηλεκτρική εταιρεία, το υδραγωγείο της, τους μύλους Αλλατίνι, τα οποία είχαν υπονομεύσει με εκρηκτικά» αναφέρει ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης στο άρθρο του Θεσσαλονίκη ανυπότακτη πόλη.

Δύο ΕΠΟΝίτισσες σκαρφαλωμένες στη στέγη ενός σπιτιού στην Άνω Πόλη απευθύνονται με τον τηλεβόα τους στην Κάτω Πόλη: «Αδέρφια, συμπολίτες, το σύνθημά μας “θάνατος στον φασισμό, λευτεριά στον λαό” έγινε πραγματικότητα. Η περίφημη πόλη μας, που επί τέσσερα χρόνια στέναζε κάτω από τη φασιστική μπότα, μα ποτέ δεν έπαψε να αντιστέκεται, είναι επιτέλους ελεύθερη. Ζήτω η ελεύθερη Ελλάδα! Ζήτω η λευτεριά! Ζήτω η αδούλωτη Θεσσαλονίκη! Ζήτω οι απελευθερωτές του ΕΛΑΣ! Για την ευτυχισμένη και πολυπόθητη αυτή μέρα χύσαν το αίμα τους και θυσιάστηκαν τα πιο ακριβά παλικάρια και κορίτσια της πόλης μας. Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τους τολμηρούς και ανδρειωμένους που με τη ζωή τους μας έδειξαν τον δρόμο της λευτεριάς, αιώνια τιμή και δόξα στους ήρωές μας…» (Στέλιου Γεωργιάδη, Θεσσαλονίκη ανυπότακτη πόλη, 1995, σελ. 292).

«Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 30 Οκτωβρίου του 1944 από τους ναζί έγινε αποκλειστικά από τις ΕΑΜικές αντιστασιακές δυνάμεις και τον στρατιωτικό τους βραχίονα, τον ΕΛΑΣ. Παρά τη συμφωνία της Καζέρτας να παραδοθεί η εξουσία στους Άγγλους υπό τον Βρετανό αρχιστράτηγο Σκόμπι, όπως συνέβη στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, και παρά την εντολή του διοικητή του ΕΛΑΣ Στέφανου Σαράφη να παραμείνουν οι αντάρτικες δυνάμεις στις παρυφές της πόλης και να περιμένουν την απόβαση των Βρετανών, οι ηγέτες της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας Μάρκος Βαφειάδης και Ευριπίδης Μπακιρτζής δεν υπάκουσαν στις άνωθεν διαταγές» αναφέρει ο Τρ. Μηταφίδης.

 Ο Βαφειάδης έστειλε το παρακάτω ιστορικό τηλεγράφημα προς το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ:

«Ομάδα Μεραρχιών Μακεδονίας. Τμήματά μας εισήλθον Θεσσαλονίκη σήμερον 3ην μετά μεσημβρίαν. Λαός Θεσσαλονίκης έξαλλος από ενθουσιασμόν διατρέχει οδούς πόλεως εναγκαλιζόμενος αντάρτες. Εργοστάσια ηλεκτροφωτισμού και μύλος Αλλατίνι κατόπιν επεμβάσεως ΕΛΑΣ διασώθηκαν. Εστία εθνοπροδοτών ΧΑΝ παρέδωσε βαρύν οπλισμόν. Θα αναγκαστεί εις παράδοσιν. Τμήματά μας προσανατολίζονται προς δυτικόν τμήμα πόλεως για χτυπήματα… Παρόν τηλεγράφημα παρακαλώ δοθεί ΠΓ του ΚΚΕ. Αναμένω. Μάρκος 30.10.44».

Επίκεντρο των πανηγυρισμών ήταν η πλατεία Αγ. Σοφίας. Την προσέλευση θυμάται ο Γιώργος Ιωάννου: «Εκεί κατέληγαν όλα τα αφρισμένα ποτάμια. Από την οδό Αγίας Σοφίας κατέβαιναν σαρώνοντας τις γειτονιές τα παιδιά του Κουλέ Καφέ, του Αγίου Παύλου, της Ακρόπολης, της Κασσάνδρου. Το Τσινάρι, Εσκί-Ντελίκ, Προφήτης Ηλίας, Διοικητήριο κατέβαιναν τη Βενιζέλου […] Από το Βαρδάρι πάλι ερχόταν ξυπόλυτη, ρακένδυτη, πειναλέα, σπαρταρώντας από ενθουσιασμό, η Ραμόνα, η Επτάλοφος, ο Παλιός Σταθμός, η Νεάπολη, η Σταυρούπολη, ενώ αντίθετα από τα ανατολικά κατέφθαναν μέσα στη σκόνη και τον αλαλαγμό με τρομπέτες, παντιέρες, λάβαρα και χωνιά η Τούμπα, η Αγία Φωτεινή, η Ευαγγελίστρια, η Τριανδρία, ακόμη και η μακρινή Καλαμαριά […] Μια καθυστερημένη διαδήλωση πλησίαζε από τα βάθη της Εγνατίας, το ανταριασμένο Βαρδάρι. Θά ‘ταν καμιά διακοσαριά σκελετωμένοι και κουρελήδες. Έμοιαζαν κρατούμενοι από το στρατόπεδο του Παύλου Μελά. Κραύγαζαν ξέφρενα, φανατικά, κουνούσαν τη γροθιά με τόση ορμή που νόμιζες πως θα τους φύγει προς τον ουρανό το χέρι. Τεράστιες παντιέρες, ολοκόκκινες καμωμένες από αλεξίπτωτα γερμανικά χάιδευαν τα κουρεμένα κεφάλια»1

*Πρόκειται για το Μάρκο Βαφειάδη,  καπετάνιο της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ

1 Γιώργος Ιωάννου, Η πρωτεύουσα των προσφύγων, όπως παρατίθεται στο Χρίστος Ζαφείρης, Θεσσαλονίκης τοπιογραφία, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1990, σ. 82-83.

Ακούστε ηχητικά ντοκουμέντα ανθρώπων που βίωσαν τα γεγονότα από την εκπομπή του Σπ. Κουζινόπουλου στο FM102

1944-10-30-Θεσσαλονίκη Λιμάνι – Παρέλαση μαθητριών + Πλήθος ΕΑΜικού κόσμου

1944-10-30-Θεσσαλονίκη Λιμάνι – Οχήματα της RAF αποβιβάζονται

1944-10-30-Θεσσαλονίκη Πλατεία Αγίας Σοφίας – Παρέλαση ΕφεδροΕΛΑΣιτών (Πηγή φωτογραφιών: xyzcontagion)

(πηγή φωτογραφιών: Φωτογραφίζοντας)

Διαβάστε ΕπίσηςΗ παραμελημένη απελευθέρωση (1944). Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Τράπεζες και τραπεζίτες. Του Χριστόφορου Παπαδόπουλου

Την Παρασκευή η παρουσίαση του νέου βιβλίου των Λάσκου-Τσακαλώτου