Από τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις αποτύπωναν τις ιδεολογικές κατευθύνσεις των κυβερνώντων αλλά και το “προς τα που γέρνει η πλάστιγγα” των κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων. Σε αυτό το πλαίσιο διεξάγεται και η μεγάλη συζήτηση για την επιλογή της νέας ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας να επαναφέρει τα Πειραματικά σχολεία στη κατεύθυνση για την οποία δημιουργήθηκαν, με την επιλογή των μαθητών με κλήρωση αντί των εξετάσεων στην εισαγωγική τάξη.
“Ιδεολογική και πολιτική” ως προς τον σκοπό αυτών των σχολείων είναι η αντιπαράθεση που βρίσκεται σε εξέλιξη σύμφωνα με τον Δημήτρη Ψύλλο, Καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Πρόεδρο του ΕΠΕΣ του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου ΑΠΘ.
Ο Καθηγητής του ΑΠΘ υπογραμμίζει πως η σύζευξη Πειραματικών και Πρότυπων σχολείων ήταν “αντιφατική” καθώς τα πρώτα έχουν ως βασικό σκοπό την πιλοτική εφαρμογή καινοτομικών μεθόδων, νέων αναλυτικών προγραμμάτων, νέων μεθόδων στη διοίκηση και νέων τεχνολογιών.
Σύμφωνα με τον κ. Ψύλλο η επιλογή των μαθητών πρέπει να αφορά ένα τυχαίο δείγμα πληθυσμού έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή αντιπροσωπευτικότητα και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με κλήρωση.
Αυτή είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση ώστε οι πιλοτικά εφαρμοσμένες μέθοδοι να έχουν καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας στην εφαρμογή τους στο σύνολο των δημόσιων σχολείων.
Μάλιστα ο κ. Ψύλλος δεν διστάζει να αφήσει αιχμές προς τους αντιδρώντες λέγοντας πως “ο υπερτονισμός του θέματος σε σχέση με τα τεράστια προβλήματα που υπάρχουν στην εκπαίδευση έχει σήμερα ιδεολογικό και πολιτικό χαρακτήρα”.
“Υπάρχουν δύο κατευθυντήριες γραμμές στην εκπαίδευση όσον αφορά τα Πειραματικά: η έμφαση στην επιλεκτική εκπαίδευση και η έμφαση στην εκπαίδευση για όλους”, υποστηρίζει μιλώντας στο alterthess.gr ο κ. Ψύλλος.
Ο καθηγητής του ΑΠΘ όμως αναδεικνύει και μία άλλη πλευρά αυτής της μεταρρύθμισης.
“Από την ώρα που οι εξετάσεις έγιναν κριτήριο εισόδου δημιουργήθηκε μία μεγάλη αγορά για τα φροντιστήρια”, επισημαίνει.
Άλλωστε αν σκεφτεί κανείς ότι σύμφωνα με την ανακοίνωση της παραιτηθείσας ΔΕΠΠΣ στα Πρότυπα Πειραματικά “μπήκαν” 13.000 μαθητές με εξετάσεις αυτό σημαίνει πως δημιουργήθηκε τουλάχιστον μια αγορά που απευθύνθηκε σε 20.000 μαθητές για χρόνια προετοιμασίας.
“Έχουμε παραδείγματα μαθητών που ξεκίνησαν προετοιμασία από την Τετάρτη Δημοτικού”, λέει ο κ. Ψύλλος.
“Ένα παιδί θα προετοιμαστεί με φροντιστήρια από τη Τετάρτη Δημοτικού για το Γυμνάσιο, από το Γυμνάσιο για το Λύκειο και το ίδιο από το Λύκειο για το Πανεπιστήμιο. Αυτό σημαίνει ότι στη 12χρονη εκπαίδευση το παιδί θα είναι σε μια κατάσταση μεταξύ σχολείου και φροντιστηρίου”, προσθέτει και συνεχίζει “άρα έχουμε μεταφέρει το εξετασιοκεντρικό πρόβλημα από το Λύκειο και στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο και οδηγούμαστε στο σχολείο- εξεταστικό κέντρο”.
Με αυτό το τρόπο ο κ. Ψύλλος εκτιμά πως δημιουργείται άλλος ένας φραγμός στη πρόσβαση στην εκπαίδευση καθώς κατα τεκμήριο οι φτωχές οικογένειες δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο κόστος των φροντιστηρίων.
Η εκπαίδευση αντικείμενο της ταξικής πάλης
Όμως για να γίνει αντιληπτό πάνω σε ποια βάση διεξάγεται η συζήτηση είναι σημαντικό να κάνουμε μία αναδρομή στην ιστορία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων στη χώρα. Η εκπαίδευση , περιγράφει ο Γάλλος φιλόσοφος Λουί Αλτουσέρ, βρίσκεται σε άμεση σχέση με τη κυρίαρχη ιδεολογία και “η σύλληψη της, ο προσανατολισμός της και ο έλεγχος της είναι ένα σημαντικό επίδικο αντικείμενο της ταξικής πάλης”.
Στην Ελλάδα τα πρώτα βήματα σε μια προσπάθεια θεσμοθέτησης της “μαζικής” πρόσβασης στην εκπαίδευση έγιναν με την προοδευτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου το ’64-’65. Βασικά της στοιχεία η καθιέρωση της δωρεάν παιδείας σε όλες τις βαθμίδες, η υποχρεωτική φοίτηση για 9 χρόνια και η εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στο δημοτικό. Η μεταρρύθμιση είχε τη στήριξη της ΟΛΜΕ αλλά συνάντησε μεγάλες αντιδράσεις -κυρίως από συντηρητικούς πανεπιστημιακούς κύκλους και από την ΕΡΕ- ενώ ανατράπηκε από τη Χούντα. Επανήλθε λίγα χρόνια αργότερα από τη κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή με αποτέλεσμα την κατάργηση και των εισαγωγικών εξετάσεων από το δημοτικό προς το γυμνάσιο. Το 1981 ήρθε και η κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων για το λύκειο από τη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1985, νομοθετείται η ίδρυση νέων Πειραματικών Σχολείων (λειτουργούσαν ήδη από το 1929 το Πειραματικό του Πανεπιστημίου Αθηνών και από το 1934 το Πειραματικό του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) και οι κανόνες λειτουργίας τους. “Σκοπός των πειραματικών σχολείων είναι η πρακτική παιδαγωγική επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού και η πειραματική εφαρμογή προγραμμάτων και μεθόδων διδασκαλίας, καθώς και η πειραματική χρήση σχολικών βιβλίων, οπτικοακουστικών και άλλων μέσων εκπαιδευτικής τεχνολογίας” αναφέρει ο νόμος 1566/1985 και προβλέπει ότι η εγγραφή των μαθητών στα πειραματικά σχολεία γίνεται με κλήρωση.
Το 2011 η Υπουργός Παιδείας Άννα Διαμαντοπούλου συνέδεσε το όνομά της με εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που χαρακτηρίστηκαν από ακραία νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις και έθεταν μεγαλύτερους ταξικούς φραγμούς στην εκπαίδευση σε μια προσπάθεια ανακοπής των μαζικών ροών ιδιαίτερα προς τη Τριτοβάθμια εκπαίδευση, βασιζόμενη σε μια αντίληψη αφενός περί φροντίδας των “αρίστων” και αφετέρου δημιουργίας νέου φθηνού εργατικού δυναμικού στη βάση των αναγκών της αγοράς. Μεταξύ αυτών και οι αλλαγές στο καθεστώς λειτουργίας των Πειραματικών σχολείων. Έτσι δημιουργήθηκαν εν μέσω μεγάλης επικοινωνιακής καμπάνιας “σχολεία αριστείας” με τη νέα ονομασία “Πρότυπα Πειραματικά”. Η έμφαση όμως δόθηκε στον “πρότυπο” έναντι του “πειραματικού” χαρακτήρα τους. Ο νόμος επικρίθηκε από πολλούς πως έθετε νέους φραγμούς για τους πολλούς στην εκπαίδευση και πως δεν εκπλήρωνε το σκοπό της ύπαρξής τους. Μάλιστα οι επικρίσεις επιβεβαιώθηκαν με πανηγυρικό τρόπο όταν παρότι ο νόμος έδινε τη δυνατότητα επιλογής αν οι μαθητές θα εισάγονται με κλήρωση ή με εξετάσεις με απόφασή της η, διορισμένη από το Υπουργείο Παιδείας, Διοικούσα Επιτροπή Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων το 2013 αποφασίζει να επιβάλλει, παρά τις αντιδράσεις, το σύστημα των εξετάσεων. Το σύστημα των εξετάσεων εφαρμόζεται για πρώτη φορά το σχολικό έτος 2013-2014.
Το 2015 τα πρώτα δείγματα γραφής της νέας κυβέρνησης κινούνται σε τελείως διαφορετική κατεύθυνση. Όμως μένουν ακόμα πολλά να γίνουν για το ξήλωμα όλων των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων, για την ίση πρόσβαση όλων τα μαθητών στην εκπαίδευση αλλά και για ένα σχέδιο προς μια άλλη κατεύθυνση σε ένα σχολείο που θα μορφώνει και θα χειραφετεί αντί να καταπιέζει και να πειθαρχεί. Πρόκειται ίσως για ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της Αριστεράς.
Κατερίνα Μπακιρτζή