μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης, Γιάννης Χατζηδημητράκης
O Φρανσουά Ολάντ επιβεβαίωσε ότι η γαλλική κυβέρνηση θα υιοθετήσει σκληρή στάση ως απάντηση στις επιθέσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Παρίσι στις 13 Νοεμβρίου. Ο σοσιαλιστής Πρόεδρος άφησε να εννοηθεί αρκετές φορές ότι τα αντίποινά του θα ξεπεράσουν σε σφοδρότητα ακόμη και εκείνα του Νικολά Σαρκοζί – του δεξιού προκατόχου του στην προεδρία και αντιπάλου του στις εκλογές του 2017, παρά τη φήμη του τελευταίου ως «σκληρού». Οι γαλλικές δυνάμεις ήδη βομβαρδίζουν τη Συρία.
Η αρχική συναισθηματική αντίδραση του Προέδρου, λίγες ώρες μετά τις επιθέσεις, μπορεί να δικαιολογηθεί λόγω της φρίκης που επικράτησε. Ωστόσο, τις μέρες που ακολούθησαν, πολιτικοί από την Δεξιά ως την Αριστερά και η πλειοψηφία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης έχουν εγκαταλείψει κάθε σύνεση και λογική. Έχουν προσπαθήσει να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο στην πλειοδοσία των πιο αντιδραστικών, βίαιων και διχαστικών ρητορειών.
Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η Γαλλία βρίσκεται «σε πόλεμο». Ο πρωθυπουργός Μανουέλ Βαλς μίλησε ακόμη και για «εσωτερικό εχθρό» — μια φράση με έντονη φόρτιση στη γαλλική ιστορία. Εξέχοντες δεξιοί πολιτικοί προχώρησαν ακόμη περισσότερο ζητώντας οι ύποπτοι να φυλακίζονται χωρίς δίκη — μια εκπληκτική πρόταση δεδομένης της σκοτεινής ιστορίας των «στρατοπέδων συγκέντρωσης» στην ευρωπαϊκή πολιτική.
Οι στίχοι της Μασσαλιώτιδας τραγουδιούνται σε κάθε ευκαιρία, και εκλαμβάνονται κυριολεκτικά. Οι αρχαϊκοί στίχοι καλούν τον λαό «στα όπλα» και το «ακάθαρτο αίμα» των εχθρών της Δημοκρατίας να «ποτίσει τα αυλάκια μας». Τέτοιες λέξεις φαίνεται να συνδέονται άμεσα με τους εχθρούς τους οποίους ο Βαλς έχει ορκιστεί να «εξολοθρεύσει».
Φυσικά, η διαφορά μεταξύ του αρχικού πλαισίου του εθνικού ύμνου και του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται σήμερα, βρίσκεται στον εχθρό. Οι πολίτες στο τραγούδι του Ρουζέ ντε Λιλ πολεμούσαν εχθρούς που ήταν ξεκάθαροι: τις ευρωπαϊκές μοναρχίες που είχαν συμμαχήσει για να καταστρέψουν την επαναστατημένη Γαλλία. Ο σημερινός «πόλεμος» γίνεται περισσότερο εναντίον μιας αόριστης απειλής και για πολύ λιγότερο πειστικούς πολιτικούς λόγους.
Αυτός ο εχθρός εμφανίστηκε ως το άμεσο και έμμεσο αποτέλεσμα δεκαετιών εκμετάλλευσης της Μέσης Ανατολής και της υποστήριξης σε διαφορετικό βαθμό διάφορων τρομοκρατικών ομάδων, δικτατόρων και των συμμάχων τους που ευθυγραμμίζονται με τα οικονομικά συμφέροντα του δυτικού κόσμου.
Παίζοντας το παιχνίδι των τρομοκρατών
Απαντώντας σε τέτοιο βίαιο τρόπο, οι Γάλλοι πολιτικοί έχουν παίξει το παιχνίδι των τρομοκρατών. Με την κήρυξη κατάστασης πολέμου, έχουν νομιμοποιήσει μια οργάνωση η οποία αγωνίζεται να κρατήσει τα εδάφη της, παρά την θαρραλέα (συνήθως απαρατήρητη) αντίσταση από ντόπιους μαχητές. Και προσφέρουν στο Ισλαμικό Κράτος την ευκαιρία να ισχυριστεί ότι έχει το δίκιο με το μέρος του όταν θα φανούν οι αναπόφευκτες απώλειες αμάχων κάτω από τα ερείπια που θα αφήσουν οι γαλλικές βόμβες.
Μια τέτοια απερίσκεπτη στάση ωφελεί επίσης το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο. Η εντελώς ανήθικη κάλυψη της υπόθεσης του συριακού διαβατηρίου που βρέθηκε κοντά στον τόπο μιας από τις επιθέσεις, η σπέκουλα σχετικά με την ταυτότητα των δολοφόνων και η απλοϊκή διασύνδεση τους με τους πρόσφυγες, επέτρεψαν στην Μαρί Λεπέν να ισχυριστεί ότι είχε όλο το δίκιο με το μέρος της και ότι το κλείσιμο των συνόρων είναι ο μόνος τρόπος για να παραμείνουμε ασφαλείς.
Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι αυτό γίνεται για καλό ή ότι, τελικά, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Ωστόσο, η στρατηγική της κυβέρνησης και πολιτικών όλου του φάσματος, καθώς και η συζήτηση που διεξάγεται στα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχετικά με τον τρόπο αντίδρασης στις επιθέσεις, βασίζεται σε μια φαντασίωση που θα μας εγκλωβίσει σε έναν κύκλο βίας.
Όπως ακριβώς ο σκοτωμός του Οσάμα Μπιν Λάντεν δεν εξουδετέρωσε την απειλή της τρομοκρατίας, το πιθανότερο είναι ότι και η διάλυση του ΙΚ θα αποδειχθεί αδύνατη, και σίγουρα χωρίς κανένα όσο οι βασικές αιτίες της απήχησής του δεν αντιμετωπίζονται.
Σκληρές αλήθειες
Το πραγματικό πρόβλημα, εδώ, δεν είναι απλώς μια υπόθεση της εξωτερικής πολιτικής. Δεν περιορίζεται σε μικρές ομάδες φανατικών. Βρίσκεται εντός αυτού καθαυτού του πολιτικού και οικονομικού συστήματος της λεγόμενης Δύσης. Το θετικό, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, είναι ότι η λύση βρίσκεται εντός του ορίου των δυνατοτήτων μας. Ωστόσο, οι ηγέτες μας δεν έχουν επιλέξει αυτό τον δρόμο.
Αντ’ αυτού, η Γαλλία πρόκειται να «πολεμήσει». Επιβλήθηκε, για τρεις μήνες, ένα κράτος έκτακτης ανάγκης, δίνοντας στον Ολάντ σημαντικές πρόσθετες εξουσίες, ενώ η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την ευκαιρία για να πιέσει για αυστηρότερη νομοθεσία παρακολούθησης και αστυνόμευσης.
Η συσχέτιση των προσφύγων με τους τρομοκράτες θα αυξήσει τα δεινά των ανθρώπων, ακριβώς, που φεύγουν κυνηγημένοι από το ISIS και το δολοφονικό καθεστώς του Άσαντ. Ενώ ασφαλώς είναι αδύνατον να αποτρέψεις τον καθένα που θα είχε την άθλια πρόθεση να εκμεταλλευθεί την κρίση για να εισέλθει στην Ευρώπη, το κλείσιμο των συνόρων για εκείνους που έχουν πραγματικά έχουν ανάγκη είναι μια πράξη ωμή.
Η ζωή θα γίνει πιο δύσκολη για τις μουσουλμανικές κοινότητες στη Γαλλία, αλλά και άλλα μέρη της Ευρώπης. Οι κοινότητες αυτές ήδη υφίσταντο διακρίσεις σε καθημερινή βάση, για να μην αναφερθούμε στα βίαια και τυφλά αντίποινα, ως αντίποινα των τρομοκρατικών επιθέσεων.
Πολλοί κατηγοριοποιούνται αορίστως ως «Μουσουλμάνοι», με κριτήριο το θρήσκευμα, την εμφάνιση ή την καταγωγή τους και υφίστανται αυτή την άδικη μεταχείριση σιωπηλά. Γιατί ξέρουν ότι, αν εκφράσουν τις ανησυχίες τους, θα τους αντιμετωπίσουν με ακόμα μεγαλύτερη καχυποψία. Πολλοί άλλοι από αυτούς συνεχίζουν να αγωνίζονται για ίσα δικαιώματα και μεταχείριση ενάντια στις προκαταλήψεις που τους πλήττουν. Και μια χούφτα θα κάνει το κρίσιμο βήμα, και θα ενταχθεί στις τάξεις της νεολαίας που βιώνει την αλλοτρίωση, η οποία βρίσκει νόημα σε κάποιες αφηγήσεις της φρίκης. Το ότι οι κοινωνίες μας δεν μπορούν να τους προσφέρουν πια ελπίδα, ας το δούμε ως μια βάση για να τις εξελίξουμε στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης ισότητας και της κοινωνικής ένταξης.
Η ακραία ρητορική θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις για όλους. Θα μας αναγκάσει όλους να ζούμε σε ένα περιβάλλον όπου ο φόβος και η παράνοια θα γίνει ο νέος κανόνας. Οι περιπολίες στρατιωτών και ένοπλων αστυνομικών στους δρόμους μπορεί να κάνει κάποιους να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια, αλλά δύσκολα θα αποτρέψει τις επιθέσεις. Στις 13 Νοεμβρίου, η επαγρύπνηση για τρομοκρατικά χτυπήματα ήταν ήδη στ υψηλότερο επίπεδο, μετά τα γεγονότα του Ιανουαρίου.
Ενώ η δυνατότητα να είμαστε ασφαλείς έναντι τέτοιων φρικτών πράξεων, όπως οι επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου, είναι στην καλύτερη περίπτωση ψευδαίσθηση, η δυσπιστία έναντι των άλλων και η καχυποψία εντός του κύκλου και της κοινότητάς μας θα είναι αναπόφευκτες. Οι στρατιώτες και οι ένοπλοι αστυνομικοί αστυνομία θα αποτελούν μια διαρκή υπενθύμιση της επικείμενης απειλής, αναγκάζοντάς μας να είμαστε καχύποπτοι για τα πάντα και τον καθένα τριγύρω μας. Εν τέλει, κάτι τέτοιο θα αποδυναμώσει την δημοκρατία μας και την ικανότητά μας να εργαστούμε από κοινού για ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον, χωρίς αποκλεισμούς.
Είναι αναγκαίο, ασφαλώς, να ασχοληθούμε με τους απεχθείς ανθρώπους που διέπραξαν τις επιθέσεις. Και είναι προφανές ότι πρέπει να καταδικάσουμε τις φρικτές επιθέσεις. Αλλά, ίσως, ακόμα πιο σημαντικό είναι η κατανόηση ότι η λύση δεν είναι ένας θανατηφόρος πόλεμος. Ακόμη και αν το ISIS ηττηθεί, μια ανάλογη απειλή θα πάρει τη θέση του, προξενώντας περισσότερο πόνο και απώλειες. Η δημιουργία μιας πιο δημοκρατικής, χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμης κοινωνία δεν είναι εύκολη στο σημερινό πολιτικό κλίμα· ωστόσο, είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να μας κρατήσει ασφαλείς και ελεύθερους, σε μακροπρόθεσμη βάση.
*O Aurelien Mondon διδάσκει συγκριτική πολιτική, με έμφαση στη Γαλλία, στο Πανεπιστήμιο του Bath. Tο άρθρο δημοσιεύθηκε στο http://www.theconversation.com, στις 17.11.2015.
Πηγή: Ενθέματα