Του Γιάννη Γκλαρνέτατζη
Έχοντας πλέον υπόψη τα τελικά αποτελέσματα μπορούμε να προχωρήσουμε σε μια σύγκριση με τα νούμερα που έχουμε επεξεργαστεί και παρουσιάσει στα δυο προηγούμενα (πιο εκτενή) άρθρα [http://alterthess.gr/content/germanika-noymera-i-apo-ton-dyomisikommatis… και http://alterthess.gr/content/germanika-noymera-ii-i-tsarina-daktylo-kai-…. Αυτές οι εκλογές παρουσιάζουν κάποια καινοφανή χαρακτηριστικά στη γερμανική πολιτική σκηνή αλλά δείχνουν και να παγιώνουν κάποια άλλα.
Κατ’ αρχήν η συμμετοχή στις εκλογές παρά τις πρωτοφανείς εκκλήσεις φορέων του δημόσιου βίου (ακόμη και του Πρόεδρου της Δημοκρατίας) ανέβηκε στο 71,5% (κι όχι 73% που έδειχναν τα αρχικά στοιχεία), μετά βίας δηλ. παραπάνω από το ιστορικά ελάχιστο 70,8% των προηγούμενων εκλογών. Έχουμε, λοιπόν, μια τάση σταθεροποίησης της αποχής σε ποσοστά που πλησιάσουν το 30% όσων έχουν δικαίωμα ψήφου.
Στο πρώτο σχετικό άρθρο είχαμε παρουσιάσει πίνακες και διαγράμματα που δείχνουν την πορεία του δικομματισμού (CDU/CSU + SPD) και του δυομισικομματισμού, όπως τον ονομάσαμε, δηλ. τον δικομματισμό συν το FDP, την αναντιπροσώπευτη ψήφο, καθώς και τον πλουραλισμό των εκλογών (με βάση τους συντελεστές Ουσιαστικός Αριθμός Κομμάτων και Πολυδιάσπαση). Εδώ θα παρουσιάσουμε την εξέλιξη των διαγραμμάτων μετά και τις προχθεσινές εκλογές.
Διάγραμμα 1
Ποσοστά δικομματισμού (CDU/CSU+SPD, μπλε γραμμή), δυομισικομματισμού (CDU/CSU+SPD+FDP, πορτοκαλί γραμμή) και αναντιπροσώπευτης ψήφου (κίτρινη γραμμή).
Από το διάγραμμα αυτό βλέπουμε ότι το άθροισμα των ποσοστών των δύο μεγάλων κομμάτων αυξάνεται σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές (κυρίως λόγω της εκτίναξης του κόμματος της Μέρκελ), αλλά παραμένει σε χαμηλά –για τη Γερμανία– επίπεδα, καθώς το 67,28% που συγκεντρώνει είναι το τρίτο χαμηλότερο ποσοστό μετά αυτό των προηγούμενων εκλογών (56,83%) και των πρώτων δυτικογερμανικών εκλογών το 1949 (60,23%). Το ποσοστό, όμως, του δυομισικομματισμού παραμένει σχεδόν ίδιο 72,05% (σε σχέση με το 71,40% το 2009), γεγονός που οφείλεται κυρίως στον καταποντισμό των Φιλελευθέρων, κι είναι το δεύτερο χαμηλότερο. Αυτό που αυξάνει κατακόρυφα είναι η αναντιπροσώπευτη ψήφος, δηλ. το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που δεν μπαίνουν στην Μπούντεσταγκ. Αυτή φτάνει στο 15,69%, υπερδιπλάσιο από το προηγούμενο μέγιστο (7,33% το 1953, πρώτη φορά που εφαρμόστηκε το όριο του 5%). Η εκτίναξη αυτή οφείλεται βέβαια στο ότι δυο κόμματα πλησίασαν πολύ το όριο, αλλά ακόμη κι αν αφαιρέσουμε το 9,46% που πιάνουν μαζί FDP και AfD, το υπόλοιπο 6,23% είναι επίσης υψηλότερο από το άθροισμα της αναντιπροσώπευτης ψήφου των προηγούμενων εκλογών κι από τα υψηλότερα που σημειώθηκαν ποτέ. Επομένως, μπορούμε να μιλήσουμε για σχετική άνοδο του δικομματισμού, αλλά ταυτόχρονα και για ανοδικές τάσεις των μικρών και πολύ μικρών κομμάτων.
Διάγραμμα 2
Διακύμανση του Ουσιαστικού Αριθμού Κομμάτων
Οι δείκτες πλουραλισμού έπεσαν, εξαιτίας της ανόδου της Μέρκελ, αλλά και της πτώσης και των τριών μικρότερων κομμάτων της προηγούμενης Βουλής, αλλά παραμένουν υψηλοί. Έτσι, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα 2 ο Ουσιαστικός Αριθμός Κομμάτων (δηλ. η μονάδα δια του αθροίσματος των τετραγώνων των ποσοστών των κομμάτων) πέφτει στο 3,87 που είναι όμως το τρίτο υψηλότερο κάτι που ισχύει και για την Πολυδιάσπαση (δηλ. η μονάδα μείον το άθροισμα των τετραγώνων των ποσοστών των κομμάτων), η οποία έχει την τιμή 0,74. Ο ήπιος, λοιπόν, πλουραλισμός φαίνεται κι αυτός να σταθεροποιείται.
Τώρα θα προσθέσουμε κι έναν πίνακα που δεν είχαμε στις προηγούμενες αναλύσεις, αυτόν της διαφοράς μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων.
Πίνακας 1
Διαφορά μεταξύ των ποσοστών των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών στη Γερμανία, 1949-2013
Διάγραμμα 3
Διακύμανση της διαφοράς μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών
Όπως βλέπουμε μόνο τρεις φορές το SPD προηγήθηκε της CDU/CSU (οι αρνητικές τιμές του πίνακα και του διαγράμματος) και τη μία μιλάμε ουσιαστικά για ισοπαλία (2002), ενώ και το 2005 η υπερίσχυση των Χριστιανοδημοκρατών είναι οριακή. Από κει και πέρα όμως η διαφορά τραβάει την ανηφόρα. Το 10,76% των προηγούμενων εκλογών ήταν η τρίτη μεγαλύτερη τιμή (μετά το 18,44% του 1957 –όταν η CDU/CSU κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία– και το 16,33% του 1953, όλα αυτά επί Αντενάουερ). Τώρα η διαφορά αυτή ανέβηκε κατά το ήμισυ της προηγούμενης φτάνοντας το 15,81%, δηλ. πολύ κοντά στα επίπεδα του Αντενάουερ.
Αυτό είναι ίσως και το σημαντικότερο στοιχείο των εκλογών. Η διαμόρφωση μιας μεγάλης διαφοράς, που δίνει στη Μέρκελ και το κόμμα της μια αίσθηση παντοδυναμίας και τείνει να σταθεροποιήσει τους Σοσιαλδημοκράτες στο ρόλο ενός, μετρίων ποσοστών, κόμματος που, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να απειλήσει την πρωτοκαθεδρία των αντιπάλων του. Αν συνδυάσουμε τα ποσοστά της διαφοράς μεταξύ των δυο κομμάτων με τα ποσοστά αποχής, μπορούμε να κάνουμε την υπόθεση ότι ένα μεγάλο κομμάτι της τελευταίας είναι απογοητευμένοι ψηφοφόροι του SPD που όμως δεν πάνε και σ’ άλλο κόμμα. Τώρα, βέβαια ενώ οι Χριστιανοδημοκράτες μπορούν να απολαύσουν την κυριαρχία τους, οι Σοσιαλδημοκράτες αντιμετωπίζουν μια κατάσταση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Γιατί πριν τον τελευταίο μεγάλο συνασπισμό ήταν ισοδύναμοι με την CDU ενώ τώρα τη βλέπουν με το κυάλι. Αλλά πολλοί παράγοντες, στη Γερμανία και στο εξωτερικό, τους σπρώχνουν σ’ αυτόν σαν υποχρεωτική λύση για σταθερότητα σε κρίσιμους καιρούς κλπ. Το να μην μπουν στη νέα κυβέρνηση της Μέρκελ θα ήταν ένα πολύ μεγάλο ρίσκο που μάλλον δεν θα πάρει ένα κόμμα που όπως αναφέραμε (στην πρώτη ανάλυση των αποτελεσμάτων των εκλογών) έχει «ξεχάσει» να κάνει σκληρή κι επί της ουσίας (όχι της διαδικασίας) αντιπολίτευση. Επομένως μάλλον θα συρθούν πίσω από το άρμα της αυτοκράτειρας προσπαθώντας να κάνουν κάτι (αλλά τι;) για να είναι διακριτοί.
Παρακάτω η die Linke με το 8,59% επέστρεψε στα ποσοστά της πρώτης της καθόδου το 2005 (8,71%) και μπορεί για τον Γκίζι να αποτελεί κάποια επιτυχία το ότι βρίσκεται στην τρίτη θέση, πλην όμως φαίνεται πως το κόμμα ούτε τη ριζοσπαστική νεολαία έχει καταφέρει να προσεγγίσει, ούτε μεγάλα κομμάτια απογοητευμένων ψηφοφόρων του SPD να προσελκύσει. Προφανώς, ένας μεγάλος συνασπισμός θα της αφήσει χώρο να απλωθεί, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα το επιτύχει.
Ένα παρόμοιο déjà vu πάθαν κι οι Πράσινοι που με 8,44% είναι πολύ κοντά στο 8,12% του 2005. Εδώ, βέβαια, υπάρχουν πολύ περισσότερα προβλήματα αφού μαίνονται οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις και καθώς το κόμμα μετατοπίζεται όλο και δεξιότερα (μια μελέτη του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών του Βερολίνου WZB που ανέλυσε τα εκλογικά προγράμματα των πέντε βασικών κομμάτων από το 1998 μέχρι το 2013 δείχνει ότι πλέον σε επίπεδο θέσεων βρίσκονται μεταξύ SPD και CDU στον άξονα Δεξιάς-Αριστεράς) κι επειδή κάποιοι μέσα στο κόμμα θα καλόβλεπαν να πάρουν τη θέση του FDP σε μια νέα μορφή του δυομισικομματισμού, άρα να συγκυβερνήσουν και με τη Μέρκελ, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε έντονες αναταράξεις στις τάξεις του.
Καλά στο FDP οι εξελίξεις ήδη τρέχουν. Το κόμμα με τα περισσότερα χρόνια συμμετοχής στις κυβερνήσεις πέρασε από το ζενίθ του 14,56% των προηγούμενων εκλογών στο ναδίρ του 4,76% και του αποκλεισμού από τα κοινοβουλευτικά έδρανα. Αυτοί χρειάζονται μια κάποια επιτυχία και γρήγορα, γιατί οι επιχειρηματίες που στηρίζουν το κόμμα δεν νομίζω ότι είναι οπαδοί της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης. Να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με την προαναφερόμενη έρευνα αυτό το κόμμα μετακινήθηκε πολύ έντονα προς τα δεξιά την ώρα που τ’ άλλα (ναι, και η CDU) μετακινήθηκαν αριστερά(!), κι έτσι τώρα βρίσκεται δεξιότερα της Χριστιανοδημοκρατίας, ενώ η παραδοσιακή του θέση ήταν ανάμεσα στα δυο μεγάλα κόμματα. Εν πάσει περιπτώσει, ευρωεκλογές έρχονται κι εκεί το όριο είναι εισόδου στην κατανομή εδρών είναι 3%, επομένως οι Φιλελεύθεροι έχουν ελπίδες επιβίωσης, προς το παρόν.
Στις ευρωεκλογές προσβλέπει, βέβαια, και η αντιτιθέμενη στο ευρώ Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που δεν έχει και πρόβλημα χρηματοδότησης μιας και πολλοί επιχειρηματίες το στηρίζουν. Άλλωστε, οι περισσότεροι ψήφοι της προήλθαν από (και οδήγησαν στον αποκλεισμό) το FDP. Σύμφωνα, λοιπόν, με το ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Infratest Dimap τη μεγαλύτερη αφαίμαξη από την παρουσία της AfD υπέστησαν οι Φιλελεύθεροι καθώς υπολογίζονται σε περίπου 330.000 οι πρώην ψηφοφόροι τους που υποστήριξαν το νέο κόμμα (άλλοι 230.000 φαίνεται να προήλθαν από τους Χριστιανοδημοκράτες, 150.000 από τους Σοσιαλδημοκράτες κι άλλοι περίπου τόσοι απ’ όσους δεν είχαν ψηφίσει στις προηγούμενες εκλογές).
Οι Πειρατές, που ήδη εκπροσωπούνται σε τοπικά κοινοβούλια, σημειώνουν βέβαια μικρή άνοδο με το 2,19% που πήραν (1,95% το 2009) αλλά μάλλον χάνουν το τρένο αφού φαίνεται ότι δεν μπορούν να αναπτύξουν έναν συνολικότερο λόγο που να ξεφεύγει από την γκατζετάδικη μονοθεματικότητα. Οι ευρωεκλογές αποτελούν, βέβαια, ευκαιρία και γι’ αυτούς, αλλά ίσως είναι η τελευταία.
Όγδοο έρχεται το φιλοναζιστικό Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα με 1,28% κι είναι το τελευταίο κόμμα πάνω από τη μονάδα. Το ποσοστό του είναι ελαφρά μικρότερο από το 1,47% των προηγούμενων εκλογών (αν και στη μείωση πρέπει να προσθέσουμε και το 0,11% της Γερμανικής Λαϊκής Ένωσης με την οποία έχει ενοποιηθεί). Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι θα εξαλειφθεί καθώς είναι εξωκοινοβουλευτικό (σε ομοσπονδιακό επίπεδο) από την εμφάνισή του το 1965. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας έστειλε εικονικά εισιτήρια χωρίς επιστροφή σε υποψήφιους άλλων κομμάτων με μεταναστευτική καταγωγή, θέλοντας να τονίσει την αντιμεταναστευτική του θέση.
Πολύ κοντά στη μονάδα (0,97%) κινήθηκαν οι ασαφών (αλλά σαφώς συντηρητικών κατευθύνσεων) Ελεύθεροι Ψηφοφόροι, σημειώνοντας όμως εκπληκτική άνοδο σε σχέση με το 0,03% των περασμένων εκλογών. Από κει και πέρα έχουμε τους πολύ μικρούς σχηματισμούς, στους οποίους θα αναφερθούμε ένα τάχει (έτσι γιατί αγαπάμε τις λεπτομέρειες). Το συντηρητικό Οικολογικό Δημοκρατικό Κόμμα έμεινε στα ίδια με 0,29% (-0,01%)∙ οι ακροδεξιοί Ρεπουμπλικάνοι –που κάποτε είχαν εκπροσωπηθεί στο Ευρωκοινοβούλιο– κατρακύλησαν στο 0,21% (-0,24%) πιστοποιώντας την οριστική περιθωριοποίησή τους∙ εξαιρετική (συγκριτικά) απήχηση πέτυχε το ριζοσπαστικό σατιρικό Το Κόμμα με 0,18% (στις πιο προηγούμενες εκλογές είχε κερδίσει μόλις το 0,02%), το οποίο στην προεκλογική εκστρατεία εμφανίστηκε με πλακάτ «Tourists Go Home» στην Πύλη του Βρανδεμβούργου∙ μικρή, αλλά σταθερή, άνοδο παρουσιάζει το αποσχιστικό Βαυαρικό Κόμμα με 0,13% (+0,02% σε σχέση με τις προηγούμενες και +0,05% ως προς τις προπροηγούμενες εκλογές)∙ η εθνικιστική (αλλά και υπέρ της υιοθέτησης στοιχείων άμεσης δημοκρατίας στο πολίτευμα) Συμμαχία για τη Γερμανία πήρε 0,07% (+0,02%), παρά την ισχυρή παρουσία της AfD∙ σχεδόν αμετάβλητο το Μαρξιστικό Λενινιστικό Κόμμα Γερμανίας με 0,06% (-0,01%)∙ πτώση για το Κόμμα Συνταξιούχων με επίσης 0,06% (-0,07%), που όμως ξεπερνά τη συγγενική Ατζέντα 21 που έπιασε μόλις 0,02% από 0,23% το 2009∙ ανάμεσά τους, το ευαγγελικό Κόμμα των Πιστών στη Βίβλο Χριστιανών με 0,04% (-0,05%) και το, μάλλον πολιτικοθρησκευτική σέκτα, Κίνημα Κοινωνικών Δικαιωμάτων Αλληλεγγύη με 0,03% (-0,06%)∙ οι υπέρ της πνευματιστικής πολιτικής Μωβ συγκέντρωσαν κι αυτοί 0,02% (-0,05), όσο και το Κόμμα της Οικογένεια, που σημείωσε θεαματική (για τα δεδομένα του) πτώση (-0,26%)∙ τέλος το τροτσκιστικό Κόμμα Κοινωνικής Ισότητας αν και συγκέντρωσε δυο χιλιάδες περισσότερες ψήφους παρέμεινε στο 0,01%.
Τα στοιχεία προέρχονται κυρίως από τις ιστοσελίδες:
http://en.wikipedia.org/wiki/Elections_in_Germany, και άλλες σχετικές της Wikipedia και